افزایش مهریه مشاوره حقوقی

افزایش مهریه در ایران

قوانین مربوط به افزایش مهریه در ایران پیچیده است و به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

• زمان توافق برای افزایش مهریه:

  • قبل از عقد: در این حالت، افزایش مهریه مانند مهریه اصلی، تابع توافق زوجین است و هیچ محدودیتی برای آن وجود ندارد.
  • بعد از عقد:
    • با توافق زوجین: مهریه را می توان با توافق دو طرف و تنظیم سند رسمی در دفترخانه افزایش داد.
    • بدون توافق زوجین: در این حالت، افزایش مهریه از طریق دادگاه و با شرایطی خاص امکان پذیر است.

• شرایط افزایش مهریه از طریق دادگاه:

  • اثبات عسر و حرج زوجه: زوجه باید ثابت کند که در شرایط سختی به سر می برد و ادامه زندگی با مهریه فعلی برای او دشوار است.
  • تغییرات در وضعیت زندگی زوجین: مثل افزایش ناگهانی قیمت ها، بیماری صعب العلاج زوج یا زوجه، از دست دادن شغل و یا محکومیت های مالی زوج.
  • عدم تمکین زوج: در صورتی که زوج از تمکین زوجه خودداری کند، زوجه می تواند به دادگاه مراجعه و تقاضای افزایش مهریه کند.

نکات مهم:

• رأی وحدت رویه شماره 488: این رأی مقرر می دارد که مهریه شرعی همان است که در زمان عقد تعیین می شود و افزایش مهریه بعد از عقد از نظر شرعی صحیح نیست.
• ماده 10 قانون مدنی: این ماده قانونگذار را مجاز می داند که در مواردی که قانون ساکت یا ناقص باشد، بر اساس موازین شرعی و عرفی حکم صادر کند.
• بخشنامه ثبتی 151: این بخشنامه که مورد تردید برخی از حقوقدانان است، افزایش مهریه بعد از عقد را با شرایطی مجاز دانسته است.

در ایران، افزایش مهریه بعد از ازدواج به طور کلی امکان پذیر نیست. مهریه در زمان عقد نکاح تعیین می شود و جزو شروط ضمن عقد محسوب می شود. شروط ضمن عقد، تعهداتی هستند که زوجین به آن ها توافق می کنند و در صورتیکه مخالف با شرع یا نظم عمومی نباشد، پس از عقد لازم الاجرا می شوند.

ماده 1082 قانون مدنی در این خصوص بیان می دارد: «هر شرطی که بین زوجین در ضمن عقد نکاح یا بعد از آن شرط شود، مادام که مخالف با مقررات قانونی یا نظم عمومی نباشد، بین طرفین نافذ و لازم الاجرا است.»

با این حال، استثناهایی برای این قاعده کلی وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره می شود:

• افزایش مهریه در اثر بذل

یکی از این استثناها، افزایش مهریه در اثر بذل است. بذل، بخششی است که به طور یک طرفه از سوی یکی از طرفین عقد به طرف دیگر انجام می شود. در مورد مهریه، اگر زوج بعد از عقد به طور کتبی و آزادانه مهریه همسر خود را افزایش دهد، این افزایش مهریه نافذ خواهد بود.

• افزایش مهریه در اثر صلح

استثنای دیگر، افزایش مهریه در اثر صلح است. صلح، توافقی است که بین دو نفر برای رفع اختلاف یا جلوگیری از آن انجام می شود. در مورد مهریه، اگر زوجین بعد از عقد در خصوص افزایش مهریه به توافق برسند و این توافق در قالب یک صلح نامه رسمی به ثبت برسد، این افزایش مهریه معتبر خواهد بود.

• افزایش مهریه به دلیل شرایط خاص

در برخی موارد خاص، دادگاه ممکن است حکم به افزایش مهریه بعد از ازدواج صادر کند. به عنوان مثال، اگر بعد از عقد مشخص شود که مهریه تعیین شده بسیار ناچیز است و تناسبی با شان و منزلت زن ندارد، یا اگر شرایط زندگی زوجین به طور قابل توجهی تغییر کند، دادگاه می تواند به درخواست زن، حکم به افزایش مهریه صادر کند.

مواردی که افزایش مهریه بعد از ازدواج در آنها پذیرفته نمی شود:

• افزایش مهریه به طور شفاهی

افزایش مهریه باید به طور کتبی و با رضایت کامل زوج انجام شود. تعهدات شفاهی در این خصوص قابل استناد در مراجع قانونی نیستند.

• افزایش مهریه تحت فشار یا اکراه

اگر افزایش مهریه تحت فشار یا اکراه از سوی زوج انجام شده باشد، قابل فسخ خواهد بود.

• افزایش مهریه با هدف سوء استفاده

اگر مشخص شود که هدف از افزایش مهریه سوء استفاده از زوج و یا فرار از تعهدات قانونی است، دادگاه به این درخواست ترتیب اثر نخواهد داد.

قوانین افزایش مهریه در ایران:

قوانین مربوط به افزایش مهریه در ایران، موضوعی پیچیده و دارای ظرافت‌های حقوقی است و در طول زمان دستخوش تغییراتی شده است. برای ارائه پاسخی دقیق و به‌روز، لازم است به چند نکته کلیدی توجه کنیم:

1. تمایز بین مهریه عندالمطالبه و عندالاستحقاق:

• مهریه عندالمطالبه: در این نوع مهریه، زن هر زمان که بخواهد می‌تواند مهریه خود را از شوهر مطالبه کند.
• مهریه عندالاستحقاق: در این نوع مهریه، زن فقط در شرایط خاص مانند طلاق، فوت شوهر یا بذل مهریه می‌تواند مهریه خود را دریافت کند.

2. زمان توافق بر افزایش مهریه:

• قبل از عقد: در این حالت، مهریه جدید در سند ازدواج قید می‌شود و هیچ مشکلی از نظر قانونی وجود ندارد.
• بعد از عقد:
  • تا قبل از رأی وحدت رویه دیوان عدالت اداری در سال 1388: افزایش مهریه با توافق زوجین در دفترخانه و تنظیم سند رسمی امکان‌پذیر بود.
  • بعد از رأی وحدت رویه دیوان عدالت اداری:
    • نظر شورای نگهبان: افزایش مهریه بعد از عقد را شرعی نمی‌داند.
    • نظر برخی از حقوقدانان و رویه برخی از دادگاه‌ها: با استناد به اصل آزادی قراردادها در قانون مدنی، افزایش مهریه با توافق زوجین را مجاز می‌دانند.

3. رأی وحدت رویه دیوان عدالت اداری:

• در سال 1388، هیئت عمومی دیوان عدالت اداری با استناد به نظریه شورای نگهبان، رأی به ابطال قسمت (ب) از بند 151 بخشنامه‌های ثبتی داد. این قسمت از بخشنامه مربوط به ثبت افزایش مهریه بعد از عقد در دفاتر اسناد رسمی بود.

4. وضعیت فعلی:

• با توجه به رأی وحدت رویه دیوان عدالت اداری، ثبت رسمی افزایش مهریه بعد از عقد در دفاتر اسناد رسمی امکان‌پذیر نیست.
• با این حال، برخی از زوجین همچنان با توافق خصوصی اقدام به افزایش مهریه می‌کنند.
• در صورت بروز اختلاف در این زمینه، تکلیف نهایی به عهده دادگاه خواهد بود و دادگاه با توجه به اوضاع و احوال و با لحاظ نظرات مختلف حقوقی، حکم صادر خواهد کرد.

نکات مهم:

• برای اطمینان از وضعیت قانونی افزایش مهریه، مشورت با یک وکیل متخصص ضروری است.
• در هنگام توافق بر افزایش مهریه، نحوه پرداخت آن را نیز به طور واضح مشخص کنید.
• به یاد داشته باشید که مهریه عندالمطالبه، تعهدی مالی بر ذمه شوهر است و او موظف به پرداخت آن در هر زمان که زن مطالبه کند، می‌باشد.

در مورد افزایش مهریه بعد از ازدواج دو دیدگاه کلی وجود دارد:

دیدگاه اول: عدم امکان افزایش مهریه

برخی معتقدند که طبق قانون مدنی و شرع، مهریه فقط در زمان عقد تعیین می‌شود و پس از آن قابل تغییر نیست.

• ماده 1082 قانون مدنی می‌گوید: «مهریه مالی است که به مجرد عقد، زن مالک آن می‌شود.»
• نظریه شماره 88/30/35079 فقهای شورای نگهبان نیز بیان می‌کند: «مهریه شرعی همان است که در ضمن عقد واقع شده و ازدیاد مهریه بعد از عقد شرعاً صحیح نیست.»
• رأی وحدت رویه شماره 488 دیوان عدالت اداری نیز در همین راستا صادر شده است.

طبق این دیدگاه، اگر زوجین بعد از عقد بخواهند مهریه را افزایش دهند، این توافق باطل بوده و زن نمی‌تواند برای مطالبه آن به دادگاه مراجعه کند.

دیدگاه دوم: امکان افزایش مهریه با شرایط خاص

برخی دیگر از حقوقدانان و قضات معتقدند که در شرایطی خاص، می‌توان مهریه را بعد از ازدواج نیز افزایش داد. این شرایط عبارتند از:

• تراضی زوجین: اگر زوج و زوجه بعد از عقد به صورت توافقی و آگاهانه مهریه را افزایش دهند، این افزایش معتبر خواهد بود.
• شروط ضمن عقد: در ضمن عقد نکاح می‌توان شروطی را در نظر گرفت که به موجب آنها، مهریه در شرایطی خاص افزایش یابد.
• عسر و حرج: اگر زن بعد از ازدواج دچار عسر و حرج شود، می‌تواند به دادگاه مراجعه کند و تقاضای افزایش مهریه کند.

نحوه افزایش مهریه

اگر زوجین قصد داشته باشند مهریه را بعد از ازدواج افزایش دهند، می‌توانند از طریق اقرارنامه رسمی این کار را انجام دهند. در این اقرارنامه باید مشخصات زوجین، میزان مهریه قبلی و میزان افزایش آن قید شود. اقرارنامه باید در دفترخانه اسناد رسمی ثبت شود.

نکات مهم:

• قبل از هر اقدامی برای افزایش مهریه، مشورت با وکیل متخصص ضروری است.
• افزایش مهریه می‌تواند تبعات حقوقی برای زوج داشته باشد، بنابراین باید قبل از اقدام به آن، این تبعات را به طور کامل بررسی کرد.
• در برخی از موارد، افزایش مهریه می‌تواند موجب بروز اختلافات بین زوجین شود، بنابراین باید با احتیاط و تدبیر انجام شود.