انواع قرابت در قانون مشاوره حقوقی

در قانون مدنی ایران، سه نوع قرابت به رسمیت شناخته شده است:

1. قرابت نسبی:

این نوع قرابت به واسطه ی تولد از یکدیگر یا انتساب به یک جد مشترک ایجاد می شود. به عبارت دیگر، هر دو نفر قریب نسبی از یک نسل واحد منشا گرفته اند. قرابت نسبی به دو دسته ی “خط مستقیم” و “خط اطراف” تقسیم می شود:

• خط مستقیم: در این نوع قرابت، دو نفر به طور مستقیم از یکدیگر متولد شده اند، مانند پدر و فرزند، پدربزرگ و نوه.
• خط اطراف: در این نوع قرابت، دو نفر از یک جد مشترک متولد شده اند، اما از طریق یک یا چند واسطه به یکدیگر متصل می شوند، مانند عمو و خواهرزاده، دایی و برادرزاده.

قرابت نسبی در طبقات مختلفی دسته بندی می شود که در ماده 1032 قانون مدنی به شرح زیر آمده است:

• طبقه اول: پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد
• طبقه دوم: اجداد و برادر و خواهر و اولاد آنها
• طبقه سوم: اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آنها

2. قرابت سببی:

این نوع قرابت به واسطه ی ازدواج ایجاد می شود. به عبارت دیگر، دو نفر به واسطه ی ازدواج با یک شخص ثالث به یکدیگر قریب سببی می شوند. قرابت سببی نیز به دو دسته ی “خط مستقیم” و “خط اطراف” تقسیم می شود:

• خط مستقیم: در این نوع قرابت، دو نفر به واسطه ی ازدواج با یکدیگر قریب سببی می شوند، مانند زن و شوهر، پدر شوهر و عروس.
• خط اطراف: در این نوع قرابت، دو نفر به واسطه ی ازدواج با اشخاص ثالث به یکدیگر قریب سببی می شوند، مانند زن برادر و شوهر خواهر.

3. قرابت رضاعی:

این نوع قرابت به واسطه ی شیر خوردن از یک مادر ایجاد می شود. به عبارت دیگر، هر دو نفر شیر یک مادر را نوشیده اند. قرابت رضاعی نیز به دو دسته ی “خط مستقیم” و “خط اطراف” تقسیم می شود:

• خط مستقیم: در این نوع قرابت، دو نفر به طور مستقیم شیر یک مادر را نوشیده اند، مانند مادر و فرزند رضاعی.
• خط اطراف: در این نوع قرابت، دو نفر شیر یک مادر را نوشیده اند، اما از طریق یک یا چند واسطه به یکدیگر متصل می شوند، مانند خواهر و برادر رضاعی.

نکات:

• قرابت نسبی و سببی در بسیاری از موارد موجب حرمت نکاح میان اقارب می شود.
• قرابت رضاعی از حیث حرمت نکاح در حکم قرابت نسبی است، مشروط بر آنکه شرایطی که در ماده 1046 قانون مدنی ذکر شده است، وجود داشته باشد.
• درجات قرابت به تعداد نسل هایی که دو نفر از یکدیگر فاصله دارند، تعیین می شود.

قرابت نسبی چیست؟

قرابت نسبی به نوعی از خویشاوندی بین افراد اطلاق می‌شود که بر اساس پیوند خونی و انتساب به یک جد مشترک ایجاد می‌شود. در واقع، هر کس که از نسل دیگری باشد یا هر دوی آنها از نسل شخص ثالثی باشند، با یکدیگر قرابت نسبی دارند.

قانون مدنی ایران قرابت نسبی را به دو دسته کلی تقسیم می‌کند:

• قرابت در خط مستقیم: این نوع قرابت بین افرادی وجود دارد که یکی از آنها از دیگری به طور مستقیم متولد شده باشد. مانند پدر و فرزند، پدربزرگ و نوه، جد و جده.
• قرابت در خط فرعی: این نوع قرابت بین افرادی وجود دارد که از یک جد مشترک ولی از طریق واسطه متولد شده باشند. مانند خواهر و برادر، عمو و دایی، عمه و خاله، پسرعمو و دخترعمو، دختردایی و پسرخاله.

در هر یک از این دو دسته، طبقات و درجات مختلفی از قرابت وجود دارد.

• طبقات قرابت:
  • طبقه اول: پدر و مادر، اولاد و اولاد اولاد
  • طبقه دوم: اجداد، برادر و خواهر و اولاد آنها
  • طبقه سوم: اعمام و عمات، اخوال و خالات و اولاد آنها
• درجات قرابت:
  • درجه اول: در هر طبقه، قرابت بین کسانی است که یک واسطه بین آنها نیست. مانند پدر و فرزند، برادر و خواهر.
  • درجه دوم: در هر طبقه، قرابت بین کسانی است که دو واسطه بین آنها است. مانند پدربزرگ و نوه، عمو و دایی با خواهرزاده.
  • به همین ترتیب، درجات بعدی قرابت با افزایش تعداد واسطه‌ها تعیین می‌شود.

آثار قرابت نسبی:

قرابت نسبی دارای آثار متعددی در حقوق است، از جمله:

• ارث: وراث هر شخص، اقربای نسبی او هستند که طبق طبقات و درجات قرابت به آنها ارث می‌رسد.
• نفقه: در برخی موارد، مانند زوجین و فرزندان، اقربای نسبی موظف به پرداخت نفقه به یکدیگر هستند.
• ولایت: در برخی موارد، مانند صغیر و مجنون، ولایت و سرپرستی آنها بر عهده اقربای نسبی آنها است.
• محرمیت: برخی از اقربای نسبی با یکدیگر محرم هستند و ازدواج بین آنها ممنوع است.

قوانین مربوط به قرابت نسبی:

قوانین مربوط به قرابت نسبی در کتاب ششم از قسمت هشتم جلد دوم قانون مدنی ایران تحت عنوان “در قرابت” از ماده 1031 تا 1042 بیان شده است.

نکات مهم:

• قرابت نسبی بر اساس پیوند خونی و انتساب به یک جد مشترک ایجاد می‌شود.
• قرابت نسبی به دو دسته قرابت در خط مستقیم و قرابت در خط فرعی تقسیم می‌شود.
• در هر یک از این دو دسته، طبقات و درجات مختلفی از قرابت وجود دارد.
• قرابت نسبی دارای آثار متعددی در حقوق است، از جمله ارث، نفقه، ولایت و محرمیت.
• قوانین مربوط به قرابت نسبی در کتاب ششم از قسمت هشتم جلد دوم قانون مدنی ایران بیان شده است.

قرابت سببی چیست؟

قرابت سببی نوعی خویشاوندی است که به واسطه ازدواج ایجاد می شود. به عبارت دیگر، افرادی که با یکدیگر ازدواج می‌کنند، با بستگان همسر خود قرابت سببی پیدا می‌کنند.

قانون مدنی ایران در ماده ۱۰۳۲ قرابت سببی را به شرح زیر تعریف می‌کند:

“هر کس در هر خط و به هر درجه که با یک نفر قرابت نسبی داشته باشد در همان خط و به همان درجه قرابت سببی با زوج یا زوجه او خواهد داشت.”

به عنوان مثال:

• پدر و مادر همسر شما، از اقربای سببی درجه اول شما محسوب می‌شوند.
• خواهر و برادر همسر شما، از اقربای سببی درجه دوم شما محسوب می‌شوند.
• فرزند همسر شما، از اقربای سببی درجه اول شما محسوب می‌شود.

آثار قرابت سببی:

قرابت سببی آثار حقوقی متعددی دارد، از جمله:

• محرمیت: ازدواج با برخی از اقربای سببی مانند پدر و مادر همسر، خواهر و مادر همسر و فرزند همسر حرام است.
• ارث: در صورت فوت یکی از زوجین، وراث او می‌توانند از اقربای سببی او ارث ببرند.
• شهادت: در برخی موارد، شهادت اقربای سببی در دعاوی حقوقی پذیرفته نمی‌شود.

تفاوت قرابت سببی و قرابت نسبی:

قرابت نسبی به خویشاوندی است که به واسطه خون ایجاد می‌شود، مانند رابطه پدر و فرزندی، پدربزرگ و نوه، خواهر و برادر و … .

قرابت سببی اما به خویشاوندی است که به واسطه ازدواج ایجاد می‌شود.

نکات:

• قرابت سببی فقط تا دو درجه قهریت (طبقه) امتداد دارد. به عبارت دیگر، فقط تا دو نسل بعد از ازدواج، قرابت سببی برقرار می باشد.
• در صورت طلاق یا فوت یکی از زوجین، قرابت سببی بین او و اقربای سببی همسرش از بین می‌رود.

قرابت رضاعی چیست؟

قرابت رضاعی نوعی نسبت خانوادگی است که با شیر خوردن نوزاد از زنی که مادر طبیعی او نیست، ایجاد می‌شود. این نوع قرابت در برخی از نظام‌های حقوقی، از جمله حقوق ایران، دارای آثار حقوقی است.

شرایط ایجاد قرابت رضاعی:

برای ایجاد قرابت رضاعی، شرایط زیر باید وجود داشته باشد:

• شیرخوار باید شیر زن را به حلقوم برساند.
• شیر باید از زن به طور مستقیم و بدون واسطه به حلقوم شیرخوار برسد.
• شیرخوار باید در مدت شیر خوردن، 25 ماه قمری یا کمتر داشته باشد.
• شیرخوار باید در شبانه روز حداقل 15 مرتبه و در مجموع 50 مرتبه شیر زن را بخورد.
• مدت شیر خوردن باید حداقل دو سال قمری باشد.

آثار قرابت رضاعی:

مهمترین اثر قرابت رضاعی، منع ازدواج بین اشخاصی است که با یکدیگر قرابت رضاعی دارند. به این معنی که ازدواج بین موارد زیر ممنوع است:

• شیرخوار و زن شیر دهنده و شوهر زن شیر دهنده.
• فرزندان زن شیر دهنده و شیرخوار.
• همسران فرزندان زن شیر دهنده و شیرخوار.

تفاوت قرابت رضاعی با قرابت نسبی:

قرابت رضاعی با قرابت نسبی تفاوت‌های اساسی دارد. قرابت نسبی از طریق تولد ایجاد می‌شود، در حالی که قرابت رضاعی از طریق شیر خوردن ایجاد می‌شود. همچنین، قرابت نسبی دارای آثار حقوقی متعددی از جمله ارث بردن و انفاق است، در حالی که قرابت رضاعی فقط در منع ازدواج اثر دارد.

قرابت در قانون مدنی ایران

قرابت به رابطه خویشاوندی بین دو یا چند نفر اطلاق می شود. این رابطه می تواند خونی (نسبی) یا سببی (ناشی از ازدواج یا رضاع) باشد.

قانون مدنی ایران در کتاب ششم از قسمت هشتم جلد دوم، به موضوع قرابت و آثار آن پرداخته است.

انواع قرابت:

قانون مدنی ایران سه نوع قرابت را به رسمیت می شناسد:

1. قرابت نسبی:

• قرابتی است که به واسطه ی نسل و خون بین اشخاص ایجاد می شود.
• به دو دسته ی “خط مستقیم” و “خط اطراف” تقسیم می شود:
  • خط مستقیم: قرابتی است که بین نسل های متوالی، مانند پدر و فرزند، ایجاد می شود.
  • خط اطراف: قرابتی است که بین اشخاصی که از یک نسل مشترك منشعب شده اند، مانند عمو و برادرزاده، ایجاد می شود.

2. قرابت سببی:

• قرابتی است که به واسطه ی ازدواج بین اشخاص ایجاد می شود.
• به دو دسته ی “قرابت نسبی زناشویی” و “قرابت رضاعی” تقسیم می شود:
  • قرابت نسبی زناشویی: قرابتی است که بین زن و شوهر و بستگان آنها به واسطه ی ازدواج ایجاد می شود.
  • قرابت رضاعی: قرابتی است که بین زن شیرده و طفل شیرخوار و بستگان آنها به واسطه ی شیر دادن ایجاد می شود.

آثار قرابت:

قرابت در قانون مدنی ایران دارای آثار متعددی است، از جمله:

• محرمیت: ازدواج بین برخی از اقارب ممنوع است.
• ارث: وراث در طبقات مختلف ارث می برند.
• ولایت: در برخی موارد، اقارب حق ولایت بر یکدیگر دارند.
• نفقه: در برخی موارد، اقارب موظف به پرداخت نفقه به یکدیگر هستند.
• هدایا: برخی از هدایا بین اقارب معاف از مالیات هستند.

محدودیت های قرابت:

قرابت در برخی موارد می تواند دارای محدودیت هایی نیز باشد، از جمله:

• محرومیت از ارث: برخی از اقارب به دلیل ارتکاب جرم از ارث محروم می شوند.
• سلب ولایت: در برخی موارد، ولایت اقارب به دلیل سوء استفاده از آن سلب می شود.
• قطع رابطه: در برخی موارد، روابط خویشاوندی به دلیل اختلافات یا سایر موارد قطع می شود.

منابع قانونی:

• قانون مدنی: کتاب ششم از قسمت هشتم جلد دوم
• قانون حمایت از خانواده: مواد 11 تا 15