تعطیلات و مرخصی ها در قانون کار ایران
قانون کار ایران برای کارگران، انواع مختلفی از تعطیلات و مرخصی ها را در نظر گرفته است که به شرح زیر می باشد:
تعطیلات:
-
تعطیلات رسمی: طبق ماده 62 قانون کار، روزهای جمعه و تعطیلات رسمی کشور، جزو تعطیلات هفتگی کارگران با استفاده از مزد هستند. تعطیلات رسمی در ایران شامل موارد زیر است:
- 12 فروردین: روز جمهوری اسلامی
- 13 فروردین: روز طبیعت
- 22 بهمن: روز پیروزی انقلاب اسلامی
- عید فطر (به مدت 3 روز)
- عید قربان (به مدت 2 روز)
- تاسوعا و عاشورا
- 25 ذی الحجه (روز ولادت امام محمد باقر (ع))
- 17 ربیع الاول (روز ولادت پیامبر اکرم (ص) و امام جعفر صادق (ع))
- 12 ربیع الاول (روز میلاد حضرت علی (ع))
- روز شهادت امام رضا (ع)
- روز تظاهرات 17 تیر
- روز جهانی کارگر (11 اردیبهشت)
-
تعطیلات بین التعطیلی: طبق تبصره 2 ماده 62 قانون کار، اگر بین دو تعطیلی رسمی، یک روز کارگر باشد، آن روز هم جزو تعطیلات هفتگی کارگران با استفاده از مزد خواهد بود.
مرخصی ها:
- مرخصی استحقاقی: طبق ماده 63 قانون کار، به هر کارگر در سال یک ماه مرخصی استحقاقی با مزد پرداخت می شود. این مرخصی می تواند به صورت یکجا یا به تناسب درخواست کارگر، طی سال تقسیم شود.
- مرخصی استعلاجی: طبق ماده 71 قانون کار، کارگرانی که به علت بیماری و یا حادثه غیر ناشی از کار، قادر به انجام کار نباشند، با ارائه گواهی معتبر پزشکی از موسسات بهداشتی و درمانی تامین اجتماعی، تا دو ماه مرخصی استعلاجی با مزد و از ماه سوم به بعد با نیمه مزد خواهند داشت.
- مرخصی زایمان: طبق ماده 76 قانون کار، زنان کارگر مشمول قانون کار، پس از زایمان به مدت دو ماه مرخصی با مزد کامل خواهند داشت.
- مرخصی ازدواج: طبق ماده 77 قانون کار، به هر کارگر مرد در موقع ازدواج اول، یک هفته و به زن کارگر در موقع ازدواج اول یک هفته و در صورت ازدواج مجدد، نیمه آن مرخصی با مزد کامل داده می شود.
- مرخصی فوت همسر و فرزند: طبق ماده 78 قانون کار، در صورت فوت همسر یا فرزند کارگر، به وی دو روز مرخصی با مزد داده می شود.
- مرخصی حج: طبق ماده 79 قانون کار، هر کارگر مسلمان که واجد شرایط حج تمتع باشد، می تواند یک بار در طول مدت خدمت خود، یک ماه مرخصی با مزد برای انجام این فریضه دینی، بدون آنکه از مرخصی استحقاقی سالانه او کسر گردد، از کارفرما تقاضا کند.
- مرخصی بدون حقوق: طبق ماده 80 قانون کار، کارگر می تواند در مواقع ضروری با موافقت کارفرما، مرخصی بدون حقوق بگیرد. مدت این مرخصی با توجه به نوع کار و شرایط کارگر، توسط کارفرما تعیین می شود.
نکات:
- مزد ایام مرخصی استحقاقی، مرخصی استعلاجی، مرخصی زایمان، مرخصی ازدواج و فوت همسر و فرزند، معادل متوسط مزد کارگر در 60 روز کار آخر قبل از استفاده از مرخصی می باشد.
- کارگرانی که به موجب قرارداد کار موقت در کارگاه های مشمول قانون کار کار می کنند، مشمول مرخصی استحقاقی، مرخصی استعلاجی، مرخصی زایمان، مرخصی ازدواج و فوت همسر و فرزند خواهند بود.
- در کارگاه هایی که کمتر از 10 کارگر دارند، کارگران می توانند با موافقت کارفرما، مرخصی خود را به صورت یکجا یا به تناسب درخواست خود، طی سال تقسیم کنند.
تعطیلات رسمی در قانون کار ایران
طبق ماده ۶۳ قانون کار جمهوری اسلامی ایران، تعطیلات رسمی در ایران به شرح زیر است:
- روز اول فروردین: نوروز
- سیزدهمین روز فروردین: سیزده بدر
- بیست و دوم بهمن: سالروز پیروزی انقلاب اسلامی
- دوازدهم فروردین: روز جمهوری اسلامی
- بیست و پنجم تیرماه: سالروز شهادت دکتر محمد بهشتی و یارانش
- سوم خرداد: سالروز آزادسازی خرمشهر
- قربان و عید فطر (به ترتیب دو روز)
- تاسوعا و عاشورا (دو روز)
- بیست و هشتم صفر: رحلت پیامبر اکرم (ص) و شهادت امام رضا (ع)
- سالروز ولادت حضرت امام مهدی (عج)
علاوه بر این، روز ۱۱ اردیبهشت نیز به عنوان روز کارگر، تعطیل رسمی کارگران محسوب میشود.
نکات:
- روز جمعه هر هفته نیز تعطیل هفتگی کارگران است.
- در صورتیکه روز تعطیلی رسمی با روز جمعه مصادف شود، یک روز دیگر به تعطیلات اضافه میشود.
- کارگرانی که در روزهای تعطیل رسمی کار میکنند، مشمول دریافت “تعطیلکاری” هستند. به عبارت دیگر، باید ۴۰ درصد بیشتر از مزد روزانه خود را دریافت کنند.
مرخصی استحقاقی در قانون کار ایران
مرخصی استحقاقی یکی از حقوق اصلی و اساسی کارگران و مشمولین قانون کار در ایران است که به موجب آن، کارگر می تواند بعد از طی کردن دوره ی مشخصی از کار، از کارفرما تقاضای مرخصی با حقوق کند.
میزان مرخصی استحقاقی:
- به ازای هر 30 روز کار، 2.5 روز مرخصی استحقاقی تعلق می گیرد.
- این تعداد روزها در طول سال به 26 روز می رسد.
- در کارهای سخت و زیان آور، به ازای هر 30 روز کار، 3 روز مرخصی استحقاقی تعلق می گیرد.
- حداکثر میزان مرخصی استحقاقی در سال، 30 روز است.
نحوه ی استفاده از مرخصی استحقاقی:
- کارگر می تواند مرخصی استحقاقی خود را به صورت یکجا یا به دفعات متعدد در طول سال استفاده کند.
- استفاده از مرخصی استحقاقی با توافق کارگر و کارفرما صورت می گیرد.
- در صورت عدم توافق، کارگر می تواند با اعلام 10 روز قبل به کارفرما، از مرخصی خود استفاده کند.
موارد قابل ذکر:
- مرخصی استحقاقی جزو حقوق محسوب می شود و کارفرما مکلف به پرداخت آن به کارگر در زمان مرخصی است.
- در صورت عدم استفاده از مرخصی استحقاقی در سال جاری، می توان آن را به سال بعد منتقل کرد.
- حداکثر میزان مرخصی قابل انتقال، 9 روز است.
- کارگرانی که به مرخصی استحقاقی خود نرفته اند، می توانند در موقع فسخ یا اتمام قرارداد کار، معادل حقوق مربوط به مرخصی استفاده نشده خود را از کارفرما مطالبه کنند.
موارد تعلیق مرخصی استحقاقی:
- در ایام بیماری تا زمانی که به موجب گواهی پزشک معالج، کارگر قادر به کار نباشد.
- در مدت اشتغال به کار در کارگاه دیگر.
- در مرخصی استعلاجی بدون غرامت.
- توقیف و حبس.
- غیبت غیرموجه به تشخیص کارفرما و تأیید مراجع حل اختلاف کار.
قوانین مربوط به مرخصی استحقاقی:
- فصل ششم قانون کار جمهوری اسلامی ایران (مرخصی ها)
- آیین نامه مرخصی استحقاقی و مرخصی استعلاجی کارگران
مرخصی استعلاجی نوعی مرخصی با حقوق است که به کارکنان اجازه میدهد به منظور رسیدگی به وضعیت سلامتی خود، در محل کار حاضر نشوند.
شرایط استفاده از مرخصی استعلاجی:
- بیماری: کارمند باید به دلیل بیماری یا جراحت قادر به انجام کار نباشد.
- تأیید پزشک: کارمند باید از پزشک معالج خود گواهی استعلاجی دریافت کند.
- ارائه گواهی به کارفرما: کارمند باید گواهی استعلاجی را به کارفرمای خود ارائه دهد.
مدت زمان مرخصی استعلاجی:
- مرخصی استعلاجی عادی: حداکثر 3 ماه در سال است.
- مرخصی استعلاجی استثنایی: در مواردی خاص، مانند ابتلا به بیماریهای صعبالعلاج یا انجام عمل جراحی، کارمند میتواند با موافقت اداره کار، از مرخصی استعلاجی بیش از 3 ماه استفاده کند.
حقوق و مزایای مرخصی استعلاجی:
- کارمندان مشمول قانون کار: در طول دوره مرخصی استعلاجی، 60 درصد آخرین حقوق و مزایای آنها به آنها تعلق میگیرد.
- کارمندان مشمول قانون تأمین اجتماعی: در طول دوره مرخصی استعلاجی، غرامت دستمزد به آنها تعلق میگیرد.
نحوه محاسبه غرامت دستمزد مرخصی استعلاجی:
- از روز اول تا سوم: هیچ غرامتی تعلق نمیگیرد.
- از روز چهارم به بعد: 60 درصد متوسط دستمزد روزانه یا ماهانه کارمند در 6 ماه آخر قبل از شروع مرخصی استعلاجی به او تعلق میگیرد.
نکاتی در مورد مرخصی استعلاجی:
- کارمند در طول دوره مرخصی استعلاجی موظف است از مراجعه به محل کار خودداری کند.
- کارمند موظف است در صورت بهبودی، مراتب را به کارفرمای خود اطلاع دهد و به سر کار بازگردد.
- غیبت غیرمجاز از کار در دوره مرخصی استعلاجی، میتواند منجر به برخورد انضباطی و حتی اخراج کارمند شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد مرخصی استعلاجی، میتوانید به منابع زیر مراجعه کنید:
- قانون کار
- قانون تأمین اجتماعی
- آییننامههای مربوطه
- وبسایت وزارت کار و امور اجتماعی
- وبسایت سازمان تأمین اجتماعی
همچنین میتوانید با یک کارشناس حقوق کار یا یک وکیل دادگستری مشورت کنید.
مرخصی زایمان در ایران
در ایران، مرخصی زایمان به زنانی که تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی هستند، تعلق میگیرد. این مرخصی با هدف حمایت از مادر و نوزاد در دوران پس از زایمان و شیردهی، وضع شده است.
شرایط مرخصی زایمان
- سابقه بیمه: مادر باردار باید حداقل 60 روز سابقه پرداخت حق بیمه در یک سال قبل از زایمان داشته باشد.
- اشتغال به کار: مادر باردار باید در زمان زایمان در حال اشتغال به کار باشد.
مدت زمان مرخصی زایمان
- مرخصی زایمان: حداکثر 9 ماه مرخصی زایمان با حقوق به مادران تعلق میگیرد. این مرخصی از دو ماه قبل از زایمان و 7 ماه بعد از زایمان قابل استفاده است.
- مرخصی شیردهی: پس از پایان مرخصی زایمان، مادران میتوانند از دو سال مرخصی شیردهی بدون حقوق استفاده کنند. این مرخصی به صورت روزانه دو ساعت با انتخاب مادر و با موافقت کارفرما قابل استفاده است.
حقوق مرخصی زایمان
- حقوق مرخصی زایمان بر اساس میانگین 6 ماه آخر حقوق و مزایای مادر قبل از زایمان محاسبه میشود.
- در طول مرخصی زایمان، حق بیمه تامین اجتماعی مادر پرداخت میشود.
نحوه دریافت مرخصی زایمان
- مادر باردار باید برای دریافت مرخصی زایمان، مدارک لازم از جمله گواهی پزشک مبنی بر بارداری و تأیید تاریخ زایمان را به اداره کار محل کار خود ارائه دهد.
مرخصی زایمان پدران
- در حال حاضر، در ایران قانونی برای مرخصی زایمان پدران وجود ندارد. با این حال، برخی از کارفرمایان به صورت اختیاری به پدران مرخصی چند روزه برای حضور در کنار همسر و فرزندشان در بدو تولد نوزاد میدهند.
مرخصی ازدواج در قانون کار ایران
طبق ماده ۷۳ قانون کار جمهوری اسلامی ایران، به هر کارگر در صورت ازدواج دائم، سه روز مرخصی با استفاده از مزد داده میشود.
نکات مربوط به مرخصی ازدواج:
- این مرخصی فقط برای ازدواج دائم است و به ازدواج موقت تعلق نمیگیرد.
- این مرخصی فقط برای یک بار ازدواج اول کارگر تعلق میگیرد.
- این مرخصی قابل انتقال به دیگری نیست.
- کارگر باید قبل از استفاده از این مرخصی، ازدواج خود را به اثبات برساند.
- این مرخصی علاوه بر مرخصیهای استحقاقی سالانه کارگر است.
نحوه محاسبه مزد مرخصی ازدواج:
مزد ایام مرخصی ازدواج، معادل متوسط مزد کارگر در 60 روز کار آخر قبل از استفاده از مرخصی می باشد.
مدارک لازم برای استفاده از مرخصی ازدواج:
- گواهی ازدواج
- مدارک شناسایی
مرجع قانونی:
- ماده ۷۳ قانون کار جمهوری اسلامی ایران
مرخصی فوت همسر و فرزند در قانون کار ایران
طبق ماده ۷۳ قانون کار جمهوری اسلامی ایران، به کلیه کارگران در صورت فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان، سه روز مرخصی با حقوق تعلق میگیرد.
شرایط استفاده از مرخصی فوت:
- مرخصی فوت فقط به کارگران رسمی و موقت مشمول قانون کار تعلق میگیرد.
- کارگران پیمانی، خویشفرما و کارگران روزمزد مشمول این مرخصی نیستند.
- مرخصی فوت باید در زمان فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان استفاده شود و قابل ذخیره یا انتقال به زمان دیگر نیست.
- برای استفاده از مرخصی فوت، ارائه گواهی فوت متوفی به کارفرما ضروری است.
نحوه محاسبه مرخصی فوت:
- مرخصی فوت جزو مرخصی استحقاقی سالانه کارگران محسوب نمیشود و به طور جداگانه محاسبه میشود.
- مدت مرخصی فوت سه روز است که با حقوق کامل محاسبه میشود.
موارد مشابه:
- در قانون کار، هیچگونه مرخصی برای فوت برادر، خواهر، پدربزرگ، مادربزرگ، عمو، دایی، عمه، خاله و سایر اقوام درجه دو به بعد در نظر گرفته نشده است.
- کارمندان دولت علاوه بر مرخصی فوت مندرج در قانون کار، مشمول مقررات خاص مربوط به مرخصی فوت در قوانین و مقررات مربوط به حقوق و مزایای کارمندان دولت نیز هستند.
مرخصی حج در قانون کار ایران
کارمندان و کارگران مشمول قانون کار ایران میتوانند برای انجام فریضه حج تمتع از یک ماه مرخصی با حقوق (طبق 26 روز مرخصی استحقاقی در قانون کار) استفاده کنند.
شرایط استفاده از مرخصی حج:
- حداقل سابقه کار: متقاضی باید حداقل 10 سال سابقه کار در دستگاه دولتی یا غیردولتی داشته باشد.
- فاصله اعزام: اعزام به حج تمتع باید با موافقت سازمان حج و زیارت و با رعایت حداقل فاصله زمانی با اعزام قبلی (برای کارمندان دولت 5 سال و برای کارگران 3 سال) باشد.
- عدم استفاده از مرخصی استحقاقی در سال جاری: متقاضی نباید در سال جاری از مرخصی استحقاقی خود استفاده کرده باشد.
نحوه ی درخواست مرخصی حج:
- کارمندان باید درخواست کتبی خود را به همراه مدارک مورد نیاز به اداره یا سازمان محل خدمت خود ارائه دهند.
- کارگران باید درخواست کتبی خود را به همراه مدارک مورد نیاز به اداره کار و امور اجتماعی محل کار خود ارائه دهند.
مدارک مورد نیاز:
- اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی
- اصل و کپی آخرین مدرک تحصیلی
- گواهی اشتغال به کار
- گواهی عدم سوء پیشینه
- گواهی صحت و توانایی انجام سفر از مراجع ذیصلاح
- 6 قطعه عکس پرسنلی
- فیش های واریزی به سازمان حج و زیارت
موارد قابل ذکر:
- در صورت عدم استفاده از مرخصی حج در سال جاری، می توان آن را به سال بعد منتقل کرد.
- حداکثر میزان مرخصی حج قابل انتقال، 2 سال است.
- کارمندان و کارگرانی که در مرخصی حج هستند، از حقوق و مزایای مربوطه، از جمله کمک هزینه عائله مندی و بن کارت برخوردار خواهند بود.
قوانین مربوط به مرخصی حج:
- ماده 17 آیین نامه مرخصی ها موضوع مواد 47، 48 و 49 قانون استخدام کشوری
- بخشنامه نحوه اعزام و استفاده از نوع مرخصی و مأموریت جهت حج تمتع کارکنان
مرخصی بدون حقوق نوعی مرخصی است که کارمند در طول آن حقوق و مزایایی دریافت نمیکند، اما میتواند به دلایل مختلف از جمله موارد زیر از کار خود دور شود:
- ضرورتهای شخصی: مانند انجام امور مربوط به خانواده، تحصیل، یا مسافرت
- تعهدات مدنی: مانند انجام خدمت سربازی یا حضور در دادگاه
- راهاندازی کسبوکار: کارمند میتواند برای راهاندازی کسبوکار خود از مرخصی بدون حقوق استفاده کند.
- بیماریهای طولانیمدت: در مواردی که کارمند به دلیل بیماری قادر به انجام کار نباشد، اما مرخصی استعلاجی او به پایان رسیده باشد، میتواند از مرخصی بدون حقوق استفاده کند.
شرایط استفاده از مرخصی بدون حقوق:
- موافقت کارفرما: کارمند برای استفاده از مرخصی بدون حقوق باید از کارفرمای خود رضایت بگیرد.
- توافق کتبی: در برخی موارد، کارفرما و کارمند باید به صورت کتبی در مورد شرایط مرخصی بدون حقوق، از جمله مدت زمان آن، توافق کنند.
- عدم سوء استفاده: کارمند نباید از مرخصی بدون حقوق برای سوء استفاده، مانند رقابت با کارفرما یا انجام فعالیتهای غیرقانونی، استفاده کند.
مدت زمان مرخصی بدون حقوق:
- قانون کار: قانون کار حداکثر مدت زمان مرخصی بدون حقوق در طول یک سال را مشخص نکرده است.
- توافق طرفین: مدت زمان مرخصی بدون حقوق با توافق کارمند و کارفرما تعیین میشود.
- موارد خاص: در برخی موارد، مانند مرخصی برای انجام خدمت سربازی، مدت زمان مرخصی بدون حقوق در قوانین خاص تعیین شده است.
نکاتی در مورد مرخصی بدون حقوق:
- در طول دوره مرخصی بدون حقوق، رابطه استخدامی کارمند با کارفرما برقرار خواهد بود.
- کارمند پس از پایان مرخصی بدون حقوق، موظف است به سر کار خود بازگردد.
- مرخصی بدون حقوق جزو سابقه کار کارمند محسوب میشود.
- در برخی موارد، مانند مرخصی برای انجام خدمت سربازی، کارمند پس از بازگشت به کار از مزایایی مانند احتساب مدت زمان مرخصی به عنوان سابقه کار برای بازنشستگی برخوردار خواهد شد.
