خسارت تاخیر تادیه چک مشاوره حقوقی

خسارت تأخیر تأدیه چک در قانون ایران

خسارت تأخیر تأدیه چک، مبلغی است که دارنده چک در صورت عدم پرداخت وجه آن توسط صادر کننده چک، می تواند از وی مطالبه کند. این خسارت به منظور جبران ضرر و زیانی است که دارنده چک به دلیل تأخیر در پرداخت وجه آن متحمل شده است.

مبنای قانونی:

• ماده 522 قانون آیین دادرسی مدنی
• ماده 6 قانون صدور چک

نحوه محاسبه خسارت تأخیر تأدیه چک:

• از تاریخ سررسید چک تا تاریخ وصول مطالبات:
  • نرخ خسارت تأخیر تأدیه معادل نرخ تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی در هر سال است.
  • در حال حاضر، نرخ تورم سال 1403، 47.1 درصد است.
• از تاریخ وصول مطالبات تا زمان پرداخت:
  • نرخ خسارت تأخیر تأدیه معادل نرخ سود قانونی سپرده های قرض الحسنه سیستم بانکی است.
  • در حال حاضر، نرخ سود قانونی سپرده های قرض الحسنه سیستم بانکی 4 درصد است.

فرمول محاسبه:

خسارت تأخیر تأدیه = (مبلغ چک × نرخ تورم × تعداد روزهای تأخیر) / 100

مثال:

فرض کنید مبلغ چک 10 میلیون تومان باشد و دارنده چک 6 ماه پس از تاریخ سررسید آن را وصول کند. در این صورت، خسارت تأخیر تأدیه چک به شرح زیر محاسبه می شود:

خسارت تأخیر تأدیه = (10,000,000 × 47.1 × 180) / 100 = 8,498,000 تومان

نکات مهم:

• برای مطالبه خسارت تأخیر تأدیه چک، دارنده چک باید به دادگاه مراجعه کند و دادخواست مطالبه خسارت تقدیم کند.
• در صورتی که صادر کننده چک در دادگاه حاضر نشود یا از پرداخت خسارت امتناع کند، دارنده چک می تواند از طریق اجرای احکام دادگستری نسبت به وصول مطالبات خود اقدام کند.
• در برخی موارد، ممکن است در قرارداد بین دارنده چک و صادر کننده چک، نرخ خسارت تأخیر تأدیه به طور خاص تعیین شده باشد. در این صورت، این نرخ بر نرخ مقرر در قانون تقدم دارد.

نحوه محاسبه خسارت تأخیر تأدیه چک در ایران

طبق قانون ایران، دارنده چک در صورت عدم پرداخت وجه چک در تاریخ سررسید، می‌تواند از صادر کننده چک، علاوه بر اصل مبلغ چک، خسارت تأخیر تأدیه نیز مطالبه کند.

مبنای محاسبه خسارت تأخیر تأدیه چک:

مبنای محاسبه خسارت تأخیر تأدیه چک، شاخص قیمت سالانه بانک مرکزی در زمان صدور حکم دادگاه است.

فرمول محاسبه:

خسارت تأخیر تأدیه = (اصل مبلغ چک × (شاخص سالانه بانک مرکزی در زمان صدور حکم - شاخص سالانه بانک مرکزی در زمان سررسید چک)) / 100

ملاحظات:

• در این فرمول، مبلغ چک باید بر حسب تومان باشد.
• شاخص سالانه بانک مرکزی را می توانید از سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (https://www.cbi.ir/) دریافت کنید.
• در صورتی که چک در وجه حامل باشد، تاریخ سررسید چک، تاریخی است که در چک نوشته شده است.
• در صورتی که چک در وجه شخص معین یا به حواله کرد باشد، تاریخ سررسید چک، ده روز پس از تاریخ صدور چک است.

مثال:

فرض کنید یک فقره چک به مبلغ 10.000.000 تومان در تاریخ 1400/01/01 صادر شده باشد و در تاریخ 1401/01/01 به دلیل عدم موجودی کافی، برگشت خورده باشد. دارنده چک در تاریخ 1402/05/22 به دادگاه مراجعه و دادخواست مطالبه وجه چک به انضمام خسارت تأخیر تأدیه را مطرح می کند. در این زمان، شاخص سالانه بانک مرکزی در تاریخ 1402/05/22 برابر با 400 و شاخص سالانه بانک مرکزی در تاریخ 1400/01/01 برابر با 200 است.

با توجه به فرمول فوق، خسارت تأخیر تأدیه چک به شرح زیر محاسبه می شود:

خسارت تأخیر تأدیه = (10.000.000 × (400 - 200)) / 100 = 20.000.000

بنابراین، دارنده چک علاوه بر اصل مبلغ 10.000.000 تومان، می‌تواند مبلغ 20.000.000 تومان نیز به عنوان خسارت تأخیر تأدیه از صادر کننده چک مطالبه کند.

نکات مهم:

• در برخی از موارد، ممکن است دادگاه به جای استفاده از فرمول فوق، از روش های دیگری برای محاسبه خسارت تأخیر تأدیه استفاده کند.
• برای محاسبه دقیق خسارت تأخیر تأدیه چک، باید به یک وکیل یا کارشناس حقوقی مراجعه کنید.

خسارت تأخیر تأدیه چیست؟

خسارت تأخیر تأدیه، مبلغی است که بدهکار موظف است در صورت تأخیر در پرداخت دین خود به طلبکار پرداخت کند. این نوع خسارت در واقع جبران‌کننده زیان ناشی از کاهش ارزش پول به علت تورم و همچنین از دست رفتن فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای طلبکار به دلیل معطل ماندن وجه خود در نزد مدیون است.

مبنای قانونی:

• ماده 522 قانون آیین دادرسی مدنی: “در دعاوی که موضوع آن دین حال باشد، طلبکار می‌تواند علاوه بر اصل خواسته، خسارت تأخیر تأدیه را نیز از تاریخ مطالبه تا روز پرداخت به نرخ قانونی مطالبه کند.”
• ماده 523 قانون آیین دادرسی مدنی: “نرخ خسارت تأخیر تأدیه، طبق مصوبه قانونی که به پیشنهاد وزارت دادگستری به تصویب مجلس شورای اسلامی می‌رسد، تعیین خواهد شد.”

نحوه محاسبه:

• نرخ خسارت تأخیر تأدیه به صورت سالانه توسط قوه قضاییه تعیین و اعلام می شود.
• برای محاسبه خسارت تأخیر تأدیه، باید اصل مبلغ بدهی را در نرخ خسارت تأخیر تأدیه ضرب و سپس در تعداد روزهای تأخیر تقسیم کرد.

فرمول محاسبه:

خسارت تأخیر تأدیه = اصل مبلغ بدهی × نرخ خسارت تأخیر تأدیه × تعداد روزهای تأخیر / 100

مثال:

فرض کنید که اصل مبلغ بدهی 10 میلیون تومان باشد و نرخ خسارت تأخیر تأدیه 20% در سال باشد و تعداد روزهای تأخیر 180 روز باشد. در این صورت، خسارت تأخیر تأدیه به شرح زیر محاسبه می شود:

خسارت تأخیر تأدیه = 10,000,000 × 20 × 180 / 100 = 6,000,000 تومان

نکات مهم:

• خسارت تأخیر تأدیه فقط در مورد دیون حال (یعنی دیونی که تاریخ سررسید آنها فرا رسیده است) قابل مطالبه است.
• برای مطالبه خسارت تأخیر تأدیه، نیازی به ذکر آن در قرارداد نیست و طلبکار می تواند به صرف اثبات تأخیر در پرداخت، آن را از مدیون مطالبه کند.
• در برخی موارد، ممکن است نرخ توافقی خسارت تأخیر تأدیه بین طرفین در قرارداد ذکر شده باشد که در این صورت، نرخ توافقی ملاک محاسبه خواهد بود.
• برای محاسبه دقیق خسارت تأخیر تأدیه، می توانید از یک وکیل متخصص یا کارشناس حقوقی کمک بگیرید.

مبنای محاسبه خسارت تأخیر تأدیه در ایران:

مبنای محاسبه خسارت تأخیر تأدیه در ایران، دو نظریه عمده وجود دارد:

1. نظریه وجه رایج:

• طبق این نظریه، خسارت تأخیر تأدیه باید بر اساس نرخ تورم سالانه محاسبه شود.
• به این ترتیب، خواهان می‌تواند با اثبات افزایش قیمت‌ها در طول دوره تأخیر در پرداخت، خسارت خود را از دادگاه مطالبه کند.
• ماده 522 قانون آیین دادرسی مدنی نیز از این نظریه حمایت می‌کند و مقرر می‌دارد که “در صورت تغییر شاخص سالانه قیمت‌ها، خسارت تأخیر تأدیه بر اساس نرخ تورم محاسبه می‌شود.”

2. نظریه ربا:

• برخی از فقهای اسلامی معتقدند که دریافت هرگونه وجهی به عنوان خسارت تأخیر تأدیه، ربا محسوب می‌شود و حرام است.
• به عقیده این دسته از فقها، تنها خسارتی که می‌توان بابت تأخیر در پرداخت مطالبه کرد، خسارات وارده به خواهان است، مانند هزینه‌های اضافی که به دلیل تأخیر متحمل شده است.

رویه قضایی:

• در حال حاضر، رویه قضایی در ایران بیشتر متمایل به نظریه وجه رایج است.
• به این ترتیب، دادگاه‌ها خسارت تأخیر تأدیه را بر اساس نرخ تورم سالانه محاسبه می‌کنند.
• با این حال، در برخی موارد، دادگاه‌ها با توجه به شرایط خاص پرونده و دلایل و مستندات ارائه شده توسط طرفین، ممکن است از نظریه ربا نیز استفاده کنند.

نحوه محاسبه خسارت تأخیر تأدیه:

• برای محاسبه خسارت تأخیر تأدیه، باید مبلغ دین را در نرخ تورم سالانه ضرب و سپس بر شاخص تورم زمان سررسید تقسیم کرد.
• نرخ تورم سالانه توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام می‌شود.
• شاخص تورم نیز از طریق مراجعه به مرکز آمار ایران قابل دسترسی است.

نکته:

• در برخی موارد، ممکن است قراردادی بین طرفین وجود داشته باشد که در آن نحوه محاسبه خسارت تأخیر تأدیه به طور خاص ذکر شده باشد.
• در این صورت، دادگاه موظف است طبق محتوای قرارداد اقدام به محاسبه خسارت تأخیر تأدیه کند.

توصیه:

• توصیه می‌شود که برای محاسبه دقیق خسارت تأخیر تأدیه، از یک متخصص حقوقی یا کارشناس رسمی دادگستری کمک بگیرید.