دعوی استرداد مشاوره حقوقی

دعوی استرداد

دعوی استرداد به معنای درخواست بازپس‌گیری مال یا شیء از شخصی است که آن را به طور غیرقانونی یا بدون رضایت صاحب مال تصرف کرده است.

موارد طرح دعوی استرداد:

• تصرف غیرقانونی: هرگاه مال یا شیء بدون رضایت و اذن صاحب آن توسط شخص دیگری تصرف شود، صاحب مال می‌تواند با طرح دعوی استرداد، مال خود را از متصرف استرداد کند.
• تصرف بدون رضایت: حتی اگر تصرف با رضایت صاحب مال انجام شده باشد، ولی رضایت او به دلیل اکراه، اجبار یا فریب حاصل شده باشد، صاحب مال می‌تواند با طرح دعوی استرداد، مال خود را از متصرف استرداد کند.
• تصرف به عنوان مالک: اگر متصرف مال، خود را مالک آن بداند و به این عنوان آن را تصرف کرده باشد، صاحب مال می‌تواند با طرح دعوی استرداد، مال خود را از متصرف استرداد کند.

شرایط طرح دعوی استرداد:

• مالکیت خواهان: خواهان دعوی استرداد باید مالک مال یا شیء مورد ادعا باشد.
• تصرف غیرقانونی یا بدون رضایت: مال یا شیء مورد ادعا باید به طور غیرقانونی یا بدون رضایت خواهان توسط خوانده تصرف شده باشد.
• وجود مال: مال یا شیء مورد ادعا باید وجود داشته باشد و در تصرف خوانده باشد.

مرجع رسیدگی به دعوی استرداد:

دعوی استرداد در صلاحیت دادگاه عمومی و انقلاب محل وقوع تصرف است.

مراحل طرح دعوی استرداد:

1. تنظیم دادخواست: خواهان باید با مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست استرداد را تنظیم کند.
2. پرداخت هزینه دادرسی: خواهان باید هزینه دادرسی را به دفتردار دادگاه پرداخت کند.
3. ثبت دادخواست: دادخواست به دادگاه محل وقوع تصرف ارسال می‌شود.
4. تعیین وقت رسیدگی: دادگاه وقت رسیدگی را تعیین و به طرفین ابلاغ می‌کند.
5. رسیدگی در دادگاه: در روز رسیدگی، خواهان و خوانده در دادگاه حاضر شده و دلایل و مستندات خود را ارائه می‌دهند.
6. صدور حکم: دادگاه پس از رسیدگی به دلایل و مستندات طرفین، حکم صادر می‌کند.

آثار حکم استرداد:

• استرداد مال: در صورت صدور حکم به نفع خواهان، خوانده موظف است مال یا شیء مورد ادعا را به خواهان استرداد کند.
• پرداخت خسارات: در برخی موارد، دادگاه علاوه بر استرداد مال، خوانده را به پرداخت خسارات وارده به خواهان نیز محکوم می‌کند.

نکات مهم:

• دعوی استرداد در فرض مطالبه عین مطرح می‌شود، به این معنی که خواهان خواستار بازپس‌گیری خود مال یا شیء است.
• در صورتی که مال یا شیء مورد ادعا تلف شده باشد، صاحب مال می‌تواند با طرح دعوی مطالبه قیمت، خسارت وارده را از متصرف مطالبه کند.
• در برخی موارد، دعوی استرداد به همراه دعوی‌های دیگر مانند دعوی خلع ید یا دعوی تصرف عدوانی مطرح می‌شود.

شرایط طرح دعوی استرداد

طرح دعوی استرداد در نظام حقوقی ایران، تابع شرایط و مقررات خاصی است که در ادامه به آنها اشاره خواهم کرد:

1. وجود رابطه حقوقی:

اولین شرط برای طرح دعوی استرداد، وجود رابطه حقوقی بین خواهان و خوانده است. این رابطه حقوقی می‌تواند ناشی از معاملات، قراردادها، اموال امانی، غصب، تصرف عدوانی و یا هر سبب مشروع دیگری باشد.

2. مالکیت یا حق ذی‌نفع بودن خواهان:

خواهان دعوی استرداد باید مالک یا ذی‌نفع در مال مورد استرداد باشد. به عبارت دیگر، خواهان باید بتواند ثابت کند که مال مورد استرداد متعلق به او است یا اینکه نسبت به آن حقی دارد که مورد تجاوز قرار گرفته است.

3. تصرف غیرقانونی خوانده:

شرط اساسی دیگر برای طرح دعوی استرداد، تصرف غیرقانونی خوانده در مال مورد استرداد است.

تصرف غیرقانونی به معنای تصرفی است که بدون رضایت و اذن صاحب‌مال و بر خلاف قانون و مقررات صورت گرفته باشد.

4. بقای مال مورد استرداد:

مال مورد استرداد باید در زمان طرح دعوی، موجود و قابل استرداد باشد.

اگر مال مورد استرداد هلاک شده باشد یا از بین رفته باشد، خواهان می‌تواند به جای آن، معوض آن را مطالبه کند.

5. عدم طرح دعوی قبلی:

خواهان دعوی استرداد نباید قبلاً برای استرداد همان مال، دعوی طرح کرده باشد و در آن دعوی حکم قطعی به نفع یا ضرر او صادر شده باشد.

6. رعایت مواعد قانونی:

طرح دعوی استرداد باید در مواعد قانونی مقرر صورت گیرد.

ماده 197 قانون آیین دادرسی مدنی مقرر می‌دارد که “دعوای استرداد مالکیت نسبت به اموال غیرمنقول، باید تا دو سال از تاریخ وقوع غصب یا تصرف عدوانی اقامه شود.”

7. ذی‌حق بودن شخص ثالث:

در صورتی که شخص ثالثی نسبت به مال مورد استرداد حقی داشته باشد، خواهان باید قبل از طرح دعوی، حق شخص ثالث را به نحوی از انحاء به خوانده ابلاغ کند.

8. ارائه دلایل و مستندات:

خواهان دعوی استرداد باید برای اثبات ادعای خود، دلایل و مستندات کافی ارائه دهد.

این دلایل و مستندات می‌تواند شامل اسناد و مدارک، شهادت شهود، نظریه کارشناسی و سایر قراین و امارات باشد.

موارد عدم امکان طرح دعوی استرداد:

در برخی موارد، طرح دعوی استرداد امکان‌پذیر نیست، از جمله:

• فوت یا از بین رفتن مال مورد استرداد
• اکتساب مال مورد استرداد توسط شخص ثالث با حسن نیت و در قبال عوض پرداخت شده
• استقرار دعوی قبلی در مورد استرداد همان مال و صدور حکم قطعی
• انقضای مرور زمان

مرجع صالح برای رسیدگی به دعوی استرداد:

دعوی استرداد در صلاحیت دادگاه محل وقوع مال مورد استرداد است.

نکات مهم:

• طرح دعوی استرداد نیاز به تخصص و دانش حقوقی دارد.
• توصیه می‌شود برای طرح این دعوی، از وکیل دادگستری یا مشاور حقوقی مجرب کمک بگیرید.
• قوانین و مقررات مربوط به دعوی استرداد، در طول زمان دستخوش تغییر و تحول شده است.
• قبل از طرح دعوی، لازم است از آخرین قوانین و مقررات در این خصوص اطلاع حاصل کنید.

مرجع رسیدگی به دعوی استرداد لاشه چک

مرجع رسیدگی به دعوی استرداد لاشه چک، دادگاه عمومی حقوقی واقع در محل اقامت خوانده (صادرکننده چک) است.

نکات مهم:

• خواهان (دارنده چک) باید دادخواست استرداد لاشه چک را به دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت خوانده تقدیم کند.
• در دادخواست باید مشخصات خواهان و خوانده، تاریخ و مبلغ چک، و دلیل استحقاق خواهان برای دریافت لاشه چک قید شود.
• به همراه دادخواست باید مدارک و مستندات مربوط به دعوی، مانند تصویر چک و هرگونه سند یا مدرکی که نشان‌دهنده استحقاق خواهان برای دریافت لاشه چک باشد، ارائه شود.
• دادگاه پس از بررسی مدارک و مستندات، در صورت احراز شرایط، حکم به استرداد لاشه چک به نفع خواهان صادر خواهد کرد.

موارد قابل طرح در دعوی استرداد لاشه چک:

• پرداخت وجه چک: اگر دارنده چک وجه آن را به طور کامل به صادرکننده پرداخت کرده باشد، می‌تواند با طرح دعوی استرداد لاشه چک، خواستار دریافت لاشه چک از او شود.
• عدم وجود تعهد: اگر دارنده چک هیچگونه تعهدی به صادرکننده چک نداشته باشد و چک صرفاً به عنوان وثیقه یا ضمانت به او داده شده باشد، می‌تواند با طرح دعوی استرداد لاشه چک، خواستار دریافت آن از صادرکننده شود.
• بطلان چک: اگر چک به دلیل فقدان شرایط قانونی باطل باشد، دارنده چک می‌تواند با طرح دعوی استرداد لاشه چک، خواستار دریافت آن از صادرکننده شود.

آثار حکم استرداد لاشه چک:

• با صدور حکم استرداد لاشه چک به نفع خواهان، دارنده چک می‌تواند با مراجعه به بانک و ارائه حکم دادگاه، نسبت به دریافت وجه چک اقدام کند.
• همچنین، صادرکننده چک مکلف است که لاشه چک را به دارنده آن تحویل دهد.

مراحل طرح دعوی استرداد

دعوی استرداد به دعوایی گفته می‌شود که خواهان در آن از دادگاه تقاضا می‌کند که مال یا حکم تصرف به وی اعاده شود.

مراحل طرح دعوی استرداد به شرح زیر است:

1. تنظیم دادخواست:

• اولین قدم برای طرح دعوی استرداد، تنظیم دادخواست است.
• در دادخواست باید مشخصات خواهان و خوانده، موضوع دعوا، خواسته و ادله و مستندات خواهان قید شود.
• دادخواست باید به تعداد دو نسخه تنظیم و به دفتر خدمات قضایی ارائه شود.

2. پرداخت هزینه دادرسی:

• پس از تنظیم دادخواست، باید هزینه دادرسی را به دفتر خدمات قضایی پرداخت کنید.
• میزان هزینه دادرسی بر اساس ارزش خواسته تعیین می شود.

3. ارجاع به دادگاه:

• دفتر خدمات قضایی پس از دریافت دادخواست و هزینه دادرسی، آن را به دادگاه صالح ارجاع می دهد.

4. رسیدگی در دادگاه:

• دادگاه پس از تعیین وقت رسیدگی، به موضوع دعوا رسیدگی می کند.
• در جلسه رسیدگی، خواهان و خوانده دلایل و مستندات خود را ارائه می دهند.
• دادگاه پس از استماع اظهارات طرفین و بررسی دلایل و مستندات، رأی خود را صادر می کند.

5. اجرای رأی:

• پس از صدور رأی، خواهان می تواند با مراجعه به دایره اجرای احکام دادگاه درخواست اجرای رأی را بدهد.
• دایره اجرای احکام دادگاه پس از بررسی مدارک، اقدام به اجرای رأی می کند.

نکات مهم:

• خواهان در دعوی استرداد باید مالک عین باشد.
• خواهان باید مدارک و مستنداتی داشته باشد که مالکیت وی را بر عین اثبات کند.
• خوانده در دعوی استرداد، متصرف عین است.
• دعوی استرداد در دادگاه محل وقوع عین اقامه می شود.
• دعوی استرداد دعوایی غیرمالی است و مرور زمان بر آن جاری نمی شود.

موارد استفاده از دعوی استرداد:

• دعوی استرداد در مواردی که عین به تصرف غیرقانونی شخص دیگری درآمده باشد، کاربرد دارد.
• دعوی استرداد در مواردی که عین به تصرف قانونی شخص دیگری درآمده باشد، اما حق استرداد آن برای خواهان محفوظ باشد، نیز کاربرد دارد.

نمونه‌هایی از دعاوی استرداد:

• دعوی استرداد مال منقول، مانند خودرو یا طلا
• دعوی استرداد مال غیرمنقول، مانند ملک یا زمین
• دعوی استرداد حکم تصرف، مانند حکم خلع ید

موارد استفاده از دعوی استرداد

دعوی استرداد، در اصطلاح حقوقی، به تقاضای خواهان برای بازپس‌گیری مال یا حقی از خوانده به سبب وجود یکی از عیوب قانونی اطلاق می‌شود. این دعوی در دعاوی مختلفی قابل طرح است، از جمله:

1. دعاوی مربوط به اموال:

• استرداد مال منقول: زمانی که مال منقولی به طور غیرقانونی از تصرف خواهان خارج شده باشد، خواهان می‌تواند با طرح دعوی استرداد، مال خود را از تصرف خوانده استرداد کند.
• استرداد مال غیرمنقول: در مواردی که مال غیرمنقولی به طور غیرقانونی از تصرف خواهان خارج شده باشد، خواهان می‌تواند با طرح دعوی استرداد، مال خود را از تصرف خوانده استرداد کند.
• استرداد ثمن معامله: در معاملات معوض، اگر مورد معامله معیوب بوده یا اصلاً وجود خارجی نداشته باشد، بایع می‌تواند با طرح دعوی استرداد ثمن، وجه پرداختی خود را از خریدار استرداد کند.

2. دعاوی مربوط به عقود:

• فسخ عقد: در صورتی که عقد به یکی از علل قانونی فسخ شده باشد، هر یک از طرفین می‌توانند با طرح دعوی استرداد، آنچه را که به موجب عقد به طرف دیگر داده‌اند، استرداد کنند.
• بطلان عقد: در صورتی که عقد به یکی از علل قانونی باطل شده باشد، هر یک از طرفین می‌توانند با طرح دعوی استرداد، آنچه را که به موجب عقد به طرف دیگر داده‌اند، استرداد کنند.

3. دعاوی مربوط به تعهدات:

• استرداد وجه پرداختی بابت تعهد انجام نشده: در صورتی که وجهی بابت تعهدی پرداخت شده باشد و متعهد به تعهد خود عمل نکند، پرداخت‌کننده می‌تواند با طرح دعوی استرداد، وجه پرداختی خود را از متعهد استرداد کند.
• استرداد خسارات: در مواردی که به سبب فعل یا تقصیر شخص، ضرری به دیگری وارد شده باشد، زیاندیده می‌تواند با طرح دعوی استرداد خسارات، خسارات وارده را از عامل زیان استرداد کند.

شرایط عمومی دعوی استرداد:

• وجود مال یا حق قابل استرداد: برای طرح دعوی استرداد، باید مال یا حقی وجود داشته باشد که قابل استرداد باشد.
• مالکیت یا ذی‌حق بودن خواهان: خواهان دعوی استرداد باید مالک یا ذی‌حق نسبت به مال یا حق مورد استرداد باشد.
• غیرقانونی بودن تصرف خوانده: تصرف خوانده در مال یا حق مورد استرداد باید غیرقانونی باشد.

موارد ممنوعیت دعوی استرداد:

• استهلاک مال: در صورتی که مال مورد استرداد از بین رفته یا تلف شده باشد، دعوی استرداد مسموع نخواهد بود.
• تغییر ماهیت مال: در صورتی که مال مورد استرداد به گونه‌ای تغییر ماهیت داده شده باشد که قابل شناسایی نباشد، دعوی استرداد مسموع نخواهد بود.
• تصرف بلامعارض: در صورتی که خوانده مال را به طور بلامعارض و با حسن نیت تصرف کرده باشد، دعوی استرداد مسموع نخواهد بود.

آثار دعوی استرداد:

• استرداد مال یا حق: در صورت اثبات دعوی استرداد، مال یا حق مورد استرداد به خواهان مسترد خواهد شد.
• جبران خسارات: در مواردی که مال یا حق مورد استرداد قابل استرداد نباشد، خوانده به جبران خسارات وارده به خواهان محکوم خواهد شد.