صدور چک بلامحل مشاوره حقوقی

صدور چک بلامحل در ایران

چک بلامحل چکی است که در زمان صدور، موجودی کافی در حساب صادرکننده برای پرداخت آن وجود نداشته باشد. صدور چک بلامحل جرم محسوب می‌شود و مجازات‌های سنگینی برای آن در نظر گرفته شده است.

قانون صدور چک مصوب سال 1382، به طور کامل به موضوع صدور چک و مجازات‌های آن پرداخته است.

موارد زیر از جمله مصادیق صدور چک بلامحل هستند:

• صدور چک بدون داشتن موجودی کافی در حساب
• صدور چک با علم به عدم موجودی کافی در حساب
• صدور چک با تاریخ گذشته
• صدور چک از حسابی که مسدود شده است
• صدور چک به جای وجه نقد در معاملات

مجازات صدور چک بلامحل:

مجازات صدور چک بلامحل بسته به مبلغ چک و سابقه ی کیفری صادر کننده ی چک متفاوت است. به طور کلی، مجازات های این جرم شامل موارد زیر است:

• مجازات حبس: از 6 ماه تا 2 سال حبس
• مجازات جزای نقدی: از 1 تا 6 برابر مبلغ چک
• محدودیت های اجتماعی: مانند ممنوعیت از خروج از کشور، ممنوعیت از تصدی مشاغل دولتی و …

نحوه ی شکایت از چک بلامحل:

• دارنده ی چک باید به بانک مراجعه کرده و گواهی عدم پرداخت را اخذ کند.
• سپس با در دست داشتن گواهی عدم پرداخت به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و شکایت خود را ثبت کند.
• مرجع قضایی بعد از بررسی مدارک، برای صادر کننده ی چک اخطار صادر می کند.
• اگر صادر کننده ی چک در مهلت قانونی وجه چک را به دارنده ی آن پرداخت نکند، به حبس و جزای نقدی محکوم خواهد شد.

نکات مهم:

• دارنده ی چک باید ظرف 6 ماه از تاریخ صدور چک، جهت وصول آن اقدام کند.
• اگر چک به دلیل مفقود شدن یا سرقت، وصول نشده باشد، دارنده ی چک می تواند با ارائه ی سند مثبته به دادگاه، از صادر کننده ی چک مطالبه ی وجه کند.
• صادر کننده ی چک می تواند با ارائه ی دلایل موجه، از جمله ورشکستگی، عدم پرداخت وجه چک به دلیل تقصیر یا اشتباه بانک و … از مجازات صدور چک بلامحل رهایی یابد.

برای طرح شکایت از چک بلامحل دو روش کلی وجود دارد:

روش حقوقی:

• ** مراجعه به دادگاه حقوقی:** در این روش شما باید با مراجعه به دادگاه حقوقی محل سکونت خود اقدام به ثبت دادخواست کنید. در دادخواست باید مشخصات شما و صادر کننده چک، مبلغ چک، تاریخ صدور چک و علت بلامحلی چک ذکر شود.
• ارائه مدارک: به همراه دادخواست باید مدارک مربوط به چک مانند خود چک، گواهی عدم پرداخت از بانک و کپی شناسنامه یا کارت ملی خود را به دادگاه ارائه کنید.
• رسیدگی در دادگاه: پس از ثبت دادخواست و ارائه مدارک، پرونده شما در دادگاه رسیدگی خواهد شد. در جلسه دادرسی شما و صادر کننده چک حاضر می شوید و قاضی به مدارک و اظهارات طرفین استماع می کند.
• صدور حکم: در نهایت قاضی با بررسی مدارک و اظهارات طرفین حکم خود را صادر می کند. در صورت اثبات بلامحلی چک، دادگاه صادر کننده چک را به پرداخت مبلغ چک و هزینه های دادرسی محکوم می کند.

روش کیفری:

• مراجعه به دادسرا: در این روش شما باید با مراجعه به دادسرای محل سکونت خود اقدام به ثبت شکایت کنید. در شکایت باید مشخصات شما و صادر کننده چک، مبلغ چک، تاریخ صدور چک و علت بلامحلی چک ذکر شود.
• ارائه مدارک: به همراه شکایت باید مدارک مربوط به چک مانند خود چک، گواهی عدم پرداخت از بانک و کپی شناسنامه یا کارت ملی خود را به دادسرا ارائه کنید.
• رسیدگی در دادسرا: پس از ثبت شکایت و ارائه مدارک، پرونده شما در دادسرا رسیدگی خواهد شد. در صورت تشخیص بزه از طرف دادستان، برای صادر کننده چک قرار صادر می شود و پرونده برای ادامه رسیدگی به دادگاه کیفری فرستاده می شود.
• رسیدگی در دادگاه کیفری: در دادگاه کیفری نیز شما و صادر کننده چک حاضر می شوید و قاضی به مدارک و اظهارات طرفین استماع می کند.
• صدور حکم: در نهایت قاضی با بررسی مدارک و اظهارات طرفین حکم خود را صادر می کند. در صورت اثبات بزه صدور چک بلامحل، صادر کننده چک به مجازات حبس، جریمه نقدی یا هر دو محکوم می شود.

نکات مهم:

• توجه داشته باشید که برای طرح شکایت از چک بلامحل در هر دو روش شما باید در مهلت 6 ماه از تاریخ صدور چک اقدام کنید.
• همچنین می توانید برای طرح شکایت خود از یک وکیل نیز کمک بگیرید.

مجازات صدور چک بلامحل در ایران

مجازات صدور چک بلامحل در ایران طبق قانون اصلاحی چک مصوب سال 1397، به شرح زیر است:

1. مجازات بر اساس مبلغ چک:

• چک های کمتر از ده میلیون ریال:
  • مجازات حبس: تا 6 ماه حبس
  • مجازات نقدی: از 1 تا 2 میلیون تومان
• چک های بین ده میلیون تا پنجاه میلیون ریال:
  • مجازات حبس: از 6 ماه تا 1 سال حبس
  • مجازات نقدی: از 2 تا 5 میلیون تومان
• چک های بین پنجاه میلیون تا یکصد میلیون ریال:
  • مجازات حبس: از 1 تا 2 سال حبس
  • مجازات نقدی: از 5 تا 10 میلیون تومان
• چک های بالای یکصد میلیون ریال:
  • مجازات حبس: از 2 تا 3 سال حبس
  • مجازات نقدی: از 10 تا 20 میلیون تومان

2. سایر مجازات ها:

• ممنوعیت از داشتن دسته چک: از 6 ماه تا 5 سال
• درج مشخصات در روزنامه کثیرالانتشار: اختیاری
• محرومیت از حقوق اجتماعی: اختیاری

3. نکات مهم:

• مجازات های فوق در مورد صادر کننده چک است. گیرنده چک در صورتی که در وصول وجه چک نقشی نداشته باشد، مشمول مجازات نخواهد شد.
• اگر صادر کننده چک قبل از شکایت کیفری، وجه چک را به دارنده پرداخت کند، از مجازات حبس و نقدی معاف خواهد شد. در این صورت فقط باید هزینه های دادرسی را بپردازد.
• اگر چک برای پرداخت وجه معامله صادر شده باشد، علاوه بر مجازات های فوق، صادر کننده چک به پرداخت وجه معامله و خسارات آن نیز محکوم خواهد شد.

4. مراجع قضایی:

• شکایت از چک بلامحل باید در دادسرای عمومی و انقلاب طرح شود.
• همچنین می توانید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به صورت آنلاین شکایت خود را ثبت کنید.

نحوه شکایت از چک بلامحل

برای شکایت از چک بلامحل دو روش کلی وجود دارد:

1. شکایت کیفری:

• مرجع صالح: شکایت کیفری از چک بلامحل در صلاحیت دادسرای محل وقوع جرم (محل بانک صادر کننده گواهی عدم پرداخت) است.
• مراحل شکایت:
  1. مراجعه به بانک و اخذ گواهی عدم پرداخت
  2. مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و تنظیم شکواییه
  3. ارائه شکواییه و مدارک به دفاتر خدمات قضایی
  4. پیگیری پرونده در دادسرا و دادگاه

مدارک لازم:

• اصل و تصویر چک
• گواهی عدم پرداخت صادره از بانک
• کارت ملی شاکی
• سند وکالت در صورت شکایت توسط وکیل

مجازات چک بلامحل:

• مجازات حبس: 6 ماه تا 2 سال حبس
• مجازات شلاق: 15 تا 74 ضربه شلاق
• جزای نقدی: معادل مبلغ چک
• ممنوعیت از داشتن دسته چک: 2 تا 5 سال

2. شکایت حقوقی:

• مرجع صالح: دادگاه عمومی محل سکونت متخلف
• مراحل شکایت:
  1. تنظیم دادخواست حقوقی
  2. ارائه دادخواست و مدارک به دفاتر خدمات قضایی
  3. پیگیری پرونده در دادگاه
• مدارک لازم:
  • اصل و تصویر چک
  • گواهی عدم پرداخت صادره از بانک
  • کارت ملی شاکی
  • سند وکالت در صورت شکایت توسط وکیل
• مزایای شکایت حقوقی:
  • امکان دریافت سریع‌تر وجه چک
  • امکان توقیف اموال متخلف

نکته:

• دارنده چک می‌تواند به صورت همزمان هم شکایت کیفری و هم شکایت حقوقی مطرح کند.
• در صورت اثبات جرم، متخلف علاوه بر مجازات‌های کیفری، مکلف به پرداخت وجه چک و خسارات وارده به شاکی نیز خواهد بود.
• برای طرح شکایت از چک بلامحل، حتماً از یک وکیل مجرب مشورت بگیرید.

قوانین حقوقی چک بلامحل در ایران

قوانین مربوط به چک بلامحل در دو قانون اصلی آمده‌اند:

1. قانون صدور چک:

• این قانون در سال 1355 به تصویب رسیده و به طور کلی به موضوع صدور چک، شرایط آن و ضمانت‌های اجرایی مربوط به آن می‌پردازد.
• مهمترین مواد این قانون در مورد چک بلامحل عبارتند از:
  • ماده 5: هرگاه صادر کننده چک در موقع صدور، با علم به اینکه موجودی کافی برای پرداخت وجه چک در حساب خود ندارد یا بعد از صدور چک، تمام یا قسمتی از موجودی خود را به قصد سوء استفاده برداشت کند به نحوی که منجر به برگشت چک شود، عمل او مشمول مجازات کیفری خواهد بود.
  • ماده 6: مجازات صادر کننده چک بلامحل، حبس تا شش ماه و پرداخت دو برابر مبلغ چک و در صورت عدم پرداخت وجه چک، علاوه بر مجازات حبس، تأدیه وجه چک نیز به عهده او خواهد بود.
  • ماده 11: در صورتی که صادر کننده چک قبل از صدور آن، مراتب عدم موجودی یا نقصان موجودی را در گواهی صدور چک قید کند، در این صورت اگر دارنده چک با وجود اطلاع از مراتب مذکور، آن را تحصیل و به آن رضایت دهد، حق تعقیب کیفری صادر کننده چک را نخواهد داشت.

2. قانون جدید اصلاح قانون صدور چک:

• این قانون در سال 1397 به تصویب رسیده و با هدف کاهش تخلفات مربوط به چک بلامحل، مقررات جدیدی را به قانون قبلی اضافه کرده است.
• مهمترین نوآوری‌های این قانون عبارتند از:
  • اجباری شدن ثبت صدور چک در سامانه صیاد: از ابتدای سال 1400، صدور چک بدون ثبت آن در سامانه صیاد، منجر به عدم پرداخت وجه آن توسط بانک خواهد شد.
  • محدودیت صدور چک برای افراد دارای سابقه چک برگشتی: افرادی که سابقه چک برگشتی دارند، با محدودیت‌هایی در خصوص صدور چک جدید مواجه خواهند شد.
  • تشديد مجازات‌های چک بلامحل: در قانون جدید، مجازات‌های مربوط به چک بلامحل تشدید یافته و علاوه بر حبس و جزای نقدی، مجازات‌هایی مانند ممنوعیت از خروج از کشور، ممنوعیت از تصدی مشاغل دولتی و … نیز برای صادر کننده چک بلامحل در نظر گرفته شده است.

نکات مهم در خصوص چک بلامحل:

• دارنده چک می‌تواند پس از برگشت چک، با مراجعه به بانک و اخذ گواهی عدم پرداخت، نسبت به طرح شکایت کیفری علیه صادر کننده چک اقدام کند.
• صادر کننده چک بلامحل علاوه بر مجازات کیفری، مکلف به پرداخت وجه چک و خسارات وارده به دارنده چک نیز خواهد بود.
• در برخی موارد، امکان صلح و سازش بین صادر کننده و دارنده چک وجود دارد.

چک صیادی چیست؟

چک صیادی نوعی چک است که توسط سازمان تولید اسکناس و مسکوک بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران چاپ و صادر می‌شود.

برخلاف چک‌های معمولی که توسط بانک‌ها چاپ می‌شوند، چک‌های صیادی دارای ویژگی‌های امنیتی بیشتری هستند و به همین دلیل، از آن‌ها برای انجام مبالغ بالا و تضمین معاملات مهم استفاده می‌شود.

مزایای استفاده از چک صیادی:

• امنیت بالا: چک‌های صیادی دارای هولوگرام، نخ‌های امنیتی و دیگر علائم امنیتی هستند که جعل آن‌ها را بسیار دشوار می‌کند.
• قابلیت استعلام اصالت: صادرکننده و دارنده چک صیادی می‌توانند با استفاده از سامانه صیاد، اصالت چک را استعلام کنند.
• قابلیت انتقال به غیر: چک‌های صیادی برخلاف چک‌های معمولی، قابل انتقال به غیر هستند.
• قابلیت مسدود کردن: در صورت مفقود شدن یا سرقت چک صیادی، می‌توان آن را در سامانه صیاد مسدود کرد.

نحوه ی صدور چک صیادی:

• اشخاص حقیقی و حقوقی می‌توانند با مراجعه به یکی از شعب بانک‌های عامل، نسبت به صدور چک صیادی اقدام کنند.
• برای صدور چک صیادی، متقاضی باید مدارک لازم را به بانک ارائه دهد و مبلغ صدور چک را به حساب بانک واریز کند.
• حداکثر مبلغ قابل صدور در هر برگ چک صیادی، 5 میلیارد تومان است.

نحوه ی استفاده از چک صیادی:

• برای استفاده از چک صیادی، صادر کننده ی چک باید تمام اطلاعات لازم از جمله تاریخ، مبلغ، نام و نام خانوادگی گیرنده را در چک درج کند.
• چک صیادی باید حتماً توسط صادر کننده و دو نفر شاهد امضا شود.
• دارنده ی چک صیادی می تواند با مراجعه به یکی از شعب بانک‌های عامل، نسبت به وصول وجه آن اقدام کند.

استعلام چک صیادی:

• صادر کننده و دارنده چک صیادی می‌توانند با استفاده از سامانه صیاد، اصالت چک را استعلام کنند.
• برای استعلام چک صیادی، کافی است شناسه 16 رقمی چک را در سامانه صیاد وارد کنید.

مسدود کردن چک صیادی:

• در صورت مفقود شدن یا سرقت چک صیادی، می‌توان آن را در سامانه صیاد مسدود کرد.
• برای مسدود کردن چک صیادی، کافی است شناسه 16 رقمی چک را در سامانه صیاد وارد کرده و گزینه “مسدود کردن” را انتخاب کنید.

نکات مهم:

• چک صیادی حکم سند در وجه حامل است و هر کس که چک را در اختیار داشته باشد می‌تواند وجه آن را وصول کند.
• در صورت مفقود شدن یا سرقت چک صیادی، باید فوراً آن را در سامانه صیاد مسدود کرد.
• چک‌های صیادی دارای تاریخ اعتبار هستند و پس از انقضای تاریخ اعتبار، قابل وصول نیستند.

قوانین چک صیادی (آبان 1404)

قانون جدید چک که با عنوان “قانون اصلاح قانون صدور چک” شناخته می شود، در سال ۱۳۹۷ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و از ابتدای سال ۱۴۰۰ لازم الاجرا شد. این قانون تغییرات قابل توجهی در نحوه صدور، دریافت، انتقال و وصول چک ایجاد کرد.

مهمترین تغییرات قانون جدید چک عبارتند از:

• اجباری شدن صدور چک صیادی: طبق این قانون، صدور چک های غیر صیادی از ابتدای سال ۱۴۰۰ ممنوع شد و کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی باید برای صدور چک از چک های صیادی استفاده کنند.
• ثبت اطلاعات چک در سامانه صیاد: در این قانون، برای هر چک صیادی یک شناسه 16 رقمی صادر می شود و این شناسه به همراه سایر اطلاعات چک مانند تاریخ صدور، مبلغ چک، نام و نام خانوادگی گیرنده چک و … باید در سامانه صیاد ثبت شود.
• مسئولیت ثبت چک: طبق قانون جدید، مسئولیت ثبت چک در سامانه صیاد بر عهده صادر کننده چک است. صادر کننده چک باید قبل از تحویل چک به ذینفع، اطلاعات آن را در سامانه صیاد ثبت کند.
• استعلام وضعیت چک: ذینفع چک می تواند قبل از دریافت چک، با وارد کردن شناسه 16 رقمی چک در سامانه صیاد، از وضعیت اعتباری چک و همچنین اطلاعات مربوط به آن مانند تاریخ صدور، مبلغ چک و … مطلع شود.
• محدودیت صدور چک برای افراد دارای چک برگشتی: طبق این قانون، افرادی که دارای چک برگشتی هستند، محدودیت هایی در خصوص صدور چک جدید خواهند داشت.
• مسدود کردن حساب های بانکی صادر کنندگان چک برگشتی: در صورت برگشت چک، حساب های بانکی صادر کننده چک مسدود خواهد شد.

مزایای قانون جدید چک:

• کاهش تعداد چک های برگشتی: این قانون با ایجاد محدودیت هایی برای صدور چک و همچنین تشدید مجازات صدور چک بلامحل، تا حد زیادی به کاهش تعداد چک های برگشتی در کشور کمک کرده است.
• افزایش امنیت معاملات: با ثبت اطلاعات چک در سامانه صیاد و امکان استعلام وضعیت چک، امنیت معاملات با چک تا حد زیادی افزایش یافته است.
• کاهش مشکلات وصول چک: با وجود سامانه صیاد و ثبت اطلاعات چک در آن، وصول چک در صورت برگشت آسان تر شده است.