طلاق در دوران نامزدی

طلاق در دوران نامزدی (فسخ نکاح)

برخلاف طلاق که بعد از جاری شدن عقد نکاح و زندگی مشترک رخ می‌دهد، فسخ نکاح به انحلال عقد نکاح قبل از برقراری زندگی مشترک گفته می‌شود.

شرایط فسخ نکاح در دوران نامزدی:

• فقدان اذن ولی: در صورتی که عقد نکاح بدون اذن ولی قهری یا رضایت معتبر سفیه یا مجنون انجام شده باشد، ولی یا سرپرست قانونی او می‌توانند نکاح را فسخ کنند.
• عيب زوجين: اگر بعد از عقد نکاح، مشخص شود که یکی از زوجین به یکی از عیوب مقصود در ماده 1152 قانون مدنی مبتلا است، طرف سالم می‌تواند نکاح را فسخ کند. عیوب مقصود در این ماده عبارتند از:
  • جنون
  • فالج
  • قَرَن (بیماری صرع)
  • جذام
  • عیوب ذاتی بيماری‌های صعب العلاج و غیرقابل معالجه
  • ناباروری (اگر زن یا مرد عقیم باشند)
  • محکومیت به حبس پنج سال یا بیشتر
  • اعتیاد به مواد مخدر یا روانگردان
  • ترک زندگی مشترک بدون عذر موجه به مدت شش ماه
  • سوء رفتار زوجین
  • عدم تمکین زن از شوهر
• توافق زوجین: زوجین می‌توانند با توافق یکدیگر، نکاح را فسخ کنند. در این صورت باید به دفترخانه‌ای که عقد را ثبت کرده مراجعه و تقاضای فسخ نکاح را بدهند.

نحوه فسخ نکاح:

• فسخ نکاح به دلیل فقدان اذن ولی: ولی قهری یا سرپرست قانونی باید به دادگاه خانواده مراجعه و دادخواست فسخ نکاح را به دلیل فقدان اذن خود ارائه کند.
• فسخ نکاح به دلیل عيوب زوجين: طرف سالم باید به دادگاه خانواده مراجعه و دادخواست فسخ نکاح را به دلیل عيوب زوج دیگر ارائه کند.
• فسخ نکاح به دلیل توافق: زوجین باید با در دست داشتن مدارک هویتی و سند ازدواج به دفترخانه‌ای که عقد را ثبت کرده مراجعه و تقاضای فسخ نکاح را بدهند.

اثرات فسخ نکاح:

• فسخ نکاح به منزله بطلان عقد از ابتدا است، یعنی گویی از ابتدا هیچ عقدی بین زوجین جاری نشده است.
• هیچ یک از حقوق و تکالیف زوجیت، مانند نفقه، مهریه و حضانت فرزند، بعد از فسخ نکاح بر عهده زوجین نخواهد بود.
• اگر زن در دوران نامزدی باردار شده باشد، بارداری او به اعتبار خود باقی می‌ماند و فرزند مشروع محسوب می‌شود.

نکات مهم:

• در صورت فسخ نکاح به دلیل عيوب زوجين، باید عيوب توسط پزشکی قانونی یا سایر مراجع ذیصلاح تأیید شود.
• اگر فسخ نکاح به دلیل توافق باشد، نیازی به مراجعه به دادگاه نیست و زوجین می‌توانند با مراجعه به دفترخانه، نکاح را فسخ کنند.
• فسخ نکاح در دوران نامزدی، هیچ گونه آثار سوء بر سابقه ثبتی زوجین باقی نمی‌گذارد.

مهریه در دوران نامزدی در ایران

بر طبق قانون مدنی ایران، مهریه به زنی تعلق می گیرد که به طور صحیح به عقد نکاح مرد درآمده باشد.

ازدواج یا نکاح، زمانی به طور صحیح واقع می شود که شرایط زیر احراز شود:

• اهلیت طرفین: زن و مرد باید بالغ، عاقل، رشید و از نظر شرعی محرم یکدیگر باشند.
• صیغه نکاح: باید صیغه نکاح توسط فردی که صلاحیت انجام عقد را دارد، جاری شود.
• رضایت طرفین: زن و مرد باید به رضایت و اختیار خود به عقد یکدیگر درآیند.

دوران نامزدی، به دوره ای اطلاق می شود که زن و مرد با یکدیگر عقد نکاح کرده اند، اما هنوز زندگی مشترک خود را آغاز نکرده اند.

در قانون مدنی ایران، هیچگونه الزامی برای پرداخت مهریه در دوران نامزدی وجود ندارد.

به عبارت دیگر، زن در دوران نامزدی مستحق دریافت مهریه از مرد نیست، مگر در دو استثنا:

1. بذل مهریه در مقابل طلاق:

• در صورتی که زوجه در دوران نامزدی تقاضای طلاق کند، می تواند در قبال بذل مهریه به زوج، از وی طلاق بگیرد.
• میزان بذل مهریه توافقی بین زوجین خواهد بود.

2. فسخ نکاح به دلیل شرایط خاص:

• در برخی موارد خاص، ممکن است نکاح به دلیل شرایطی مانند عیب زوج، عدم تمکین زوجه یا ناتوانی جنسی زوج، فسخ شود.
• در این موارد، زوجه مستحق دریافت نصف مهریه خواهد بود.

نکات:

• در صورتی که در دوران نامزدی، مهریه ای به طور کتبی یا شفاهی تعیین شده باشد، زوج مکلف به پرداخت آن خواهد بود.
• البته، اثبات تعهد به پرداخت مهریه در دوران نامزدی دشوارتر از دوران عقد است و نیاز به ارائه مدارک و شواهد کافی دارد.
• در صورت بروز اختلاف در مورد مهریه در دوران نامزدی، طرفین می توانند به مراجع قضایی ذیصلاح مراجعه کنند.

موارد قابل ذکر:

• در برخی از فرهنگ ها و رسوم، ممکن است در دوران نامزدی هدایایی به زن داده شود که به آن “شیربها” یا “سکه نامزدی” گفته می شود.
• این هدایا جزو مهریه محسوب نمی شوند و در صورت فسخ نکاح یا طلاق، به زن تعلق نخواهند داشت.

نفقه در دوران نامزدی در ایران

در مورد نفقه در دوران نامزدی در ایران، اختلاف نظرهای فقهی و حقوقی وجود دارد.

دیدگاه فقهی:

• برخی از فقها معتقدند که در دوران نامزدی، زن مستحق نفقه از مرد نیست. زیرا عقد نکاح هنوز به طور کامل محقق نشده است و زن به عنوان همسر دائمی مرد محسوب نمی شود.
• برخی دیگر از فقها معتقدند که در صورتی که زن و مرد با قصد ازدواج دائم با یکدیگر عقد نکاح کرده باشند و زن به منزل مرد رفته باشد، زن مستحق نفقه از مرد خواهد بود.

دیدگاه حقوقی:

• در قانون مدنی ایران، به طور صریح در مورد نفقه در دوران نامزدی صحبتی نشده است.
• برخی از حقوقدانان بر اساس قواعد کلی فقهی و عدالت، معتقدند که در دوران نامزدی نیز زن مستحق نفقه از مرد است.
• برخی دیگر از حقوقدانان معتقدند که در دوران نامزدی، زن فقط در صورتی مستحق نفقه است که شرایط زیر را داشته باشد:
  • زن و مرد با قصد ازدواج دائم با یکدیگر عقد نکاح کرده باشند.
  • زن به منزل مرد رفته باشد.
  • زن تمکین عام و خاص نسبت به مرد داشته باشد.

رویه قضایی:

• رویه قضایی در مورد نفقه در دوران نامزدی یکسان نیست.
• برخی از دادگاه ها با استناد به قواعد فقهی و عدالت، حکم به پرداخت نفقه به زن در دوران نامزدی صادر می کنند.
• برخی دیگر از دادگاه ها با استناد به سکوت قانون در این مورد، حکم به رد دعوای نفقه زن در دوران نامزدی صادر می کنند.

نکات مهم:

• در صورت تمایل به دریافت نفقه در دوران نامزدی، زن باید به دادگاه خانواده مراجعه کند و دادخواست مطالبه نفقه ارائه دهد.
• در دادگاه، زن باید ثابت کند که با قصد ازدواج دائم با مرد عقد نکاح کرده است، به منزل مرد رفته است و تمکین عام و خاص نسبت به او داشته است.
• مرد نیز می تواند برای عدم پرداخت نفقه به زن، دلایل خود را به دادگاه ارائه دهد.
• در نهایت، رأی نهایی در مورد نفقه در دوران نامزدی توسط دادگاه صادر خواهد شد.

شرایط طلاق در دوران نامزدی

در ایران، ازدواج به دو صورت رسمی و غیررسمی (معروف به صیغه) ثبت می‌شود. طلاق در دوران نامزدی به طلاقی گفته می‌شود که قبل از ثبت رسمی ازدواج در دفاتر ثبت ازدواج و طلاق صورت می‌گیرد.

شرایط طلاق در دوران نامزدی:

• طلاق توافقی: در این نوع طلاق، زن و مرد با توافق یکدیگر و بدون نیاز به طرح دعوا در دادگاه، نسبت به طلاق اقدام می‌کنند. در این روش، زن و مرد باید در مورد مهریه، نفقه، حضانت فرزند (در صورت وجود) و سایر حقوق و تکالیف خود به توافق برسند.
• طلاق به درخواست زوج: مرد می‌تواند با مراجعه به دادگاه خانواده و طرح دعوای طلاق، تقاضای طلاق از همسر خود را بدهد. در این نوع طلاق، مرد باید دلایل و مستندات قانونی برای اثبات ضرر و مشقت خود از زندگی با همسرش را ارائه کند.
• طلاق به درخواست زوجه: زن نیز می‌تواند با مراجعه به دادگاه خانواده و طرح دعوای طلاق، تقاضای طلاق از همسر خود را بدهد. در این نوع طلاق، زن باید یکی از شروط ضمن عقد مندرج در عقدنامه را ثابت کند تا بتواند طلاق بگیرد.

شروط ضمن عقد: شروط ضمن عقد، توافقاتی است که زن و مرد در زمان عقد نکاح می‌توانند در مورد آن ها توافق کنند و این شروط در صورت اثبات در دادگاه قابل اجرا خواهد بود.

برخی از شروط ضمن عقد که زن می‌تواند با استناد به آنها در دوران نامزدی تقاضای طلاق کند عبارتند از:

• شرط ترک زندگی مشترک: در صورتی که زوج بدون دلیل موجه زندگی مشترک را ترک کند و به مدت شش ماه متوالی از همسر خود دور باشد، زن می‌تواند به دلیل عسر و حرج تقاضای طلاق کند.
• شرط وکالت در طلاق: در این شرط، مرد به زن وکالت می‌دهد که در صورت تحقق شرایطی خاص، از طرف او اقدام به طلاق کند.
• شرط استطاعت مالی: در این شرط، زوج تعهد می‌کند که در صورت عدم تمکن مالی، نفقه همسر خود را بپردازد و در غیر این صورت زن می‌تواند به دلیل عسر و حرج تقاضای طلاق کند.

نکات مهم:

• در دوران نامزدی، زن و مرد هنوز به عنوان زن و شوهر شناخته نمی‌شوند و از حقوق و تکالیف زوجیت برخوردار نیستند.
• در این دوران، مهریه به زن تعلق می‌گیرد، اما نفقه به او تعلق نمی‌گیرد مگر اینکه زن به دلیل استنکاف مرد از تمکین، از منزل خارج شده باشد.
• حضانت فرزند در دوران نامزدی بر اساس توافق زن و مرد یا حکم دادگاه خواهد بود.

قوانین طلاق در نامزدی (فسخ نکاح)

در ایران، برخلاف طلاق که بعد از جاری شدن عقد نکاح و زندگی مشترک رخ می‌دهد، فسخ نکاح به انحلال عقد نکاح قبل از برقراری زندگی مشترک گفته می‌شود.

قوانین حاکم بر فسخ نکاح در دوران نامزدی در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران آمده است.

مهمترین این قوانین عبارتند از:

• ماده 1082 قانون مدنی: نکاح به قصد انشاء نکاح ابدی است، مگر آنکه خلاف آن شرط شود.
• ماده 1101 قانون مدنی: نکاح به یکی از صیغه‌های “الزوجة” یا “التزویج” یا “المهر” یا “انکحنک” یا “زوجتک” یا “تزوجتک” بر زن و شوهر جاری می‌شود و در هر حال باید دو شاهد عادل حاضر باشند.
• ماده 1102 قانون مدنی: هرگاه نکاح بدون رعایت شرایط و مقررات مقرر در مواد فوق به ثبت برسد، باطل و بلااثر خواهد بود.
• ماده 1152 قانون مدنی: هریک از زوجین می‌تواند در صورت تحقق یکی از موارد زیر، نکاح را فسخ کند:
  • فقدان اذن ولی: در صورتی که عقد نکاح بدون اذن ولی قهری یا رضایت معتبر سفیه یا مجنون انجام شده باشد.
  • عیوب زوجین: اگر بعد از عقد نکاح، مشخص شود که یکی از زوجین به یکی از عیوب مقصود در ماده 1152 قانون مدنی مبتلا است. عیوب مقصود در این ماده عبارتند از:
    • جنون
    • فالج
    • قَرَن (بیماری صرع)
    • جذام
    • عیوب ذاتی بيماری‌های صعب العلاج و غیرقابل معالجه
    • ناباروری (اگر زن یا مرد عقیم باشند)
    • محکومیت به حبس پنج سال یا بیشتر
    • اعتیاد به مواد مخدر یا روانگردان
    • ترک زندگی مشترک بدون عذر موجه به مدت شش ماه
    • سوء رفتار زوجین
    • عدم تمکین زن از شوهر
  • توافق زوجین: زوجین می‌توانند با توافق یکدیگر، نکاح را فسخ کنند.
• ماده 1156 قانون مدنی: در صورت فسخ نکاح به موجب ماده 1152 این قانون، حقوق و تکالیف ناشی از نکاح از بین می‌رود و هیچ یک از زن و شوهر حق مطالبه آن را از دیگری ندارد.
• ماده 1157 قانون مدنی: در صورت فسخ نکاح به موجب ماده 1152 این قانون، اگر زن باردار باشد، حمل او به اعتبار خود باقی می‌ماند و فرزند مشروع محسوب می‌شود.

نکات مهم:

• در صورت فسخ نکاح به دلیل عيوب زوجين، باید عيوب توسط پزشکی قانونی یا سایر مراجع ذیصلاح تأیید شود.
• اگر فسخ نکاح به دلیل توافق باشد، نیازی به مراجعه به دادگاه نیست و زوجین می‌توانند با مراجعه به دفترخانه، نکاح را فسخ کنند.
• فسخ نکاح در دوران نامزدی، هیچ گونه آثار سوء بر سابقه ثبتی زوجین باقی نمی‌گذارد.