صدور قرار منع تعقیب در ایران
قرار منع تعقیب یکی از قرارهای مهم در آیین دادرسی کیفری ایران است که توسط مقام قضایی (بازپرس، دادیار یا دادرس) صادر میشود. این قرار به معنای عدم کفایت دلایل برای انتساب جرم به متهم و متوقف شدن تعقیب کیفری او است.
مراحل صدور قرار منع تعقیب:
- انجام تحقیقات مقدماتی: در مرحله اول، مقام قضایی به انجام تحقیقات مقدماتی در خصوص جرم ارتکابی میپردازد. این تحقیقات شامل جمعآوری دلایل، استماع اظهارات متهم و شهود و انجام سایر اقدامات لازم است.
- بررسی دلایل: پس از انجام تحقیقات مقدماتی، مقام قضایی دلایل جمعآوری شده را به دقت بررسی میکند.
- صدور قرار: اگر مقام قضایی به این نتیجه برسد که دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود ندارد، قرار منع تعقیب صادر میکند.
- ابلاغ قرار: قرار منع تعقیب به متهم، دادستان و سایر اشخاص ذینفع ابلاغ میشود.
موارد صدور قرار منع تعقیب:
- جرم نبودن عمل ارتکابی: اگر عمل ارتکابی توسط متهم جرم محسوب نشود، قرار منع تعقیب صادر میشود.
- فقدان ادله کافی: اگر دلایل کافی برای اثبات انتساب جرم به متهم وجود نداشته باشد، قرار منع تعقیب صادر میشود.
- مرور زمان: اگر از تاریخ وقوع جرم یا کشف آن مدت قانونی گذشته باشد، قرار منع تعقیب صادر میشود.
- فوت متهم: با فوت متهم تعقیب کیفری او متوقف میشود و قرار منع تعقیب صادر میشود.
آثار صدور قرار منع تعقیب:
- عدم تعقیب کیفری متهم: با صدور قرار منع تعقیب، تعقیب کیفری متهم متوقف میشود.
- امکان اعتراض: متهم، دادستان و سایر اشخاص ذینفع میتوانند به قرار منع تعقیب اعتراض کنند.
- امکان تعقیب مجدد: در برخی موارد، امکان تعقیب مجدد متهم پس از صدور قرار منع تعقیب وجود دارد.
نکات مهم:
- قرار منع تعقیب یک قرار موقتی است و امکان نقض آن در دادگاه وجود دارد.
- صدور قرار منع تعقیب به معنای برائت قطعی متهم نیست.
- برای صدور قرار منع تعقیب دلایل باید به صورت قانونمند جمعآوری شده باشند.
مراحل صدور قرار منع تعقیب در ایران
صدور قرار منع تعقیب یکی از قرارهای نهایی در دادسرا است که به موجب آن تعقیب متهم متوقف میشود.
مراحل صدور قرار منع تعقیب به شرح زیر است:
1. تحقیقات مقدماتی:
- در اولین مرحله، پس از وقوع جرم و طرح شکایت توسط شاکی یا اعلام جرم از سوی ضابطین قضایی، پرونده به دادسرا ارجاع میشود.
- در دادسرا، بازپرس یا دادیار تحقیقات مقدماتی را آغاز میکند.
- در جریان تحقیقات مقدماتی، بازپرس یا دادیار اقداماتی مانند جمع آوری دلایل، استماع اظهارات متهم و شهود، معاینه محل جرم و … را انجام میدهد.
2. اظهارنظر مقام قضایی:
- پس از اتمام تحقیقات مقدماتی، بازپرس یا دادیار نظر خود را در مورد پرونده به دادستان اعلام میکند.
- دادستان پس از بررسی نظر بازپرس یا دادیار و اوراق و دلایل پرونده، اظهارنظر خود را صادر میکند.
3. صدور قرار:
- در نهایت، بازپرس یا دادیار با توجه به نظر دادستان و اوراق و دلایل پرونده، قرار نهایی را صادر میکند.
قرار منع تعقیب در چه مواردی صادر میشود؟
قرار منع تعقیب در موارد زیر صادر میشود:
- عدم وقوع جرم: اگر به اثبات برسد که جرمی رخ نداده است، قرار منع تعقیب صادر میشود.
- فقدان ادله کافی برای اثبات انتساب جرم به متهم: اگر دلایل کافی برای اثبات اینکه متهم مرتکب جرم شده است وجود نداشته باشد، قرار منع تعقیب صادر میشود.
- مشمول مرور زمان شدن جرم: اگر از تاریخ وقوع جرم یا از تاریخ علم به آن بیش از مدت قانونی گذشته باشد، قرار منع تعقیب صادر میشود.
- فقدان شرط ضروری تحقق جرم: اگر یکی از شرایط ضروری تحقق جرم وجود نداشته باشد، قرار منع تعقیب صادر میشود.
اعتراض به قرار منع تعقیب:
- قرار منع تعقیب، قرار نهایی محسوب میشود و فقط قابل اعتراض از سوی شاکی خصوصی است.
- شاکی خصوصی میتواند ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ قرار، به آن اعتراض کند.
- در صورت اعتراض شاکی، پرونده به دادگاه کیفری ارسال میشود و دادگاه در مورد اعتراض رسیدگی میکند.
موارد صدور قرار منع تعقیب در ایران
قرار منع تعقیب یکی از قرارهای مهم در قانون آیین دادرسی کیفری ایران است که توسط مقام قضایی در مراحل مختلف تحقیقات مقدماتی صادر میشود. این قرار به معنای عدم صلاحیت یا فقدان دلایل کافی برای تعقیب کیفری متهم است.
موارد صدور قرار منع تعقیب در ماده 265 قانون آیین دادرسی کیفری به شرح زیر بیان شده است:
- رفتار ارتکابی جرم نباشد: در این حالت، عمل انتسابی به متهم در هیچ یک از قوانین جرم شناخته نشده است. به عنوان مثال، اگر کسی به دلیل عبور از چراغ قرمز جریمه شود، اما این عمل جرم محسوب نشود، قرار منع تعقیب صادر میشود.
- رفتار ارتکابی جرم است، اما دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود ندارد: در این حالت، با وجود اینکه عمل ارتکابی جرم محسوب میشود، اما قاضی دلایل کافی برای اثبات اینکه این عمل توسط متهم انجام شده است را ندارد. به عنوان مثال، اگر اثر انگشت متهم در محل جرم پیدا نشود، قرار منع تعقیب صادر میشود.
- متهم مجنون یا دیوانه باشد: در این حالت، به دلیل فقدان اهلیت کیفری متهم، قرار منع تعقیب صادر میشود.
- متهم مشمول مرور زمان باشد: در برخی از جرایم، با گذشت زمان، حق تعقیب کیفری ساقط میشود و در این صورت قرار منع تعقیب صادر میشود.
- متهم از مسببان جرم نباشد: در برخی از جرایم، ممکن است افرادی به عنوان متهم تحت تعقیب قرار گیرند که در وقوع جرم نقشی نداشتهاند و در این صورت قرار منع تعقیب صادر میشود.
- اقدامات یا تجسس در مورد جرم یا متهم غیرقانونی باشد: در صورتی که مقامات در تحقیقات خود از روشهای غیرقانونی استفاده کرده باشند، ممکن است قرار منع تعقیب صادر شود.
نکات مهم:
- قرار منع تعقیب، قرار نهایی نیست و قابل اعتراض در دادگاه میباشد.
- در صورت صدور قرار منع تعقیب، دادستان میتواند ظرف 10 روز به آن اعتراض کند.
- اگر دادستان به قرار منع تعقیب اعتراض کند، پرونده به دادگاه کیفری ارسال میشود و دادگاه در مورد اعتراض دادستان رسیدگی و تصمیمگیری میکند.
- در صورت تأیید قرار منع تعقیب توسط دادگاه، دیگر امکان تعقیب کیفری متهم در خصوص آن جرم وجود نخواهد داشت.
قوانین مربوط به قرار منع تعقیب در ایران
قوانین مربوط به قرار منع تعقیب در کتاب دوم آیین دادرسی کیفری ایران تحت عنوان “تحقیقات مقدماتی” بیان شدهاند.
مهمترین مواد این قانون در خصوص قرار منع تعقیب عبارتند از:
- ماده 269: “بازپرس در صورتی که با توجه به دلایل و قرائن جمعآوری شده، انتساب جرم به متهم را محرز نداند، قرار منع تعقیب صادر میکند.”
- ماده 270: “قرار منع تعقیب باید با ذکر理由 و علل صادر شود و به متهم، دادستان و سایر اشخاص ذینفع ابلاغ گردد.”
- ماده 271: “متهم و سایر اشخاص ذینفع میتوانند ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ قرار منع تعقیب، به آن اعتراض کنند.”
- ماده 272: “دادستان در صورت اعتراض به قرار منع تعقیب، مراتب را با ذکر نظر خود به دادگاه صالح ارسال میکند.”
- ماده 273: “دادگاه پس از رسیدگی به اعتراض، صحت و سقم قرار منع تعقیب را بررسی و در صورت تأیید، آن را ابلاغ و در غیر این صورت، قرار را نقض و پرونده را برای ادامه تحقیقات به مقام قضایی صادر کننده قرار اعاده میکند.”
- ماده 278: “هرگاه در جریان تحقیقات بعدی، دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم به دست آید، قرار منع تعقیب نقض و پرونده برای ادامه تحقیقات به مقام قضایی صادر کننده قرار اعاده میشود.”
علاوه بر این مواد، مقررات دیگری نیز در سایر قوانین مربوط به امور کیفری وجود دارد که به قرار منع تعقیب اشاره میکنند.
