مشاوره حقوقی چک برگشتی
چک برگشتی یکی از مشکلات رایج در معاملات است که میتواند برای هر دو طرف صادر کننده و دارنده چک، دردسرساز باشد.
در این بخش، به ارائه مشاوره حقوقی در خصوص چک برگشتی میپردازم.
اقدامات دارنده چک برگشتی:
- گرفتن گواهی عدم پرداخت: اولین اقدامی که دارنده چک برگشتی باید انجام دهد، گرفتن گواهی عدم پرداخت از بانک صادر کننده چک است.
- ثبت شکایت کیفری: دارنده چک میتواند با مراجعه به دادسرای محل وقوع جرم، از صادر کننده چک برگشتی شکایت کیفری کند.
- طرح دعوای حقوقی: دارنده چک همچنین میتواند با مراجعه به دادگاه حقوقی، دعوای مطالبه وجه چک و خسارات تأخیر تأدیه را علیه صادر کننده چک مطرح کند.
- اقدامات اجرایی: پس از صدور حکم به نفع دارنده چک، وی میتواند از طریق اقدامات اجرایی مانند توقیف اموال و حسابهای صادر کننده چک، نسبت به وصول وجه چک و خسارات خود اقدام کند.
نکات مهم:
- مهلت اقدام: دارنده چک برگشتی باید ظرف 6 ماه از تاریخ صدور چک، برای وصول وجه آن اقدام کند. در غیر این صورت، حق شکایت کیفری خود را از دست خواهد داد.
- مسئولیت تضامنی ظهرنویس: اگر چکی ظهرنویسی شده باشد، علاوه بر صادر کننده، ظهرنویسها نیز در قبال پرداخت وجه چک مسئولیت تضامنی دارند.
- امکان صلح و سازش: دارنده چک و صادر کننده آن میتوانند با یکدیگر صلح و سازش کرده و از طریق توافق، مشکل را حل کنند.
اقدامات صادر کننده چک برگشتی:
- تامین وجه چک: صادر کننده چک برگشتی باید در اسرع وقت نسبت به تامین وجه چک و پرداخت آن به دارنده چک اقدام کند.
- ارائه دلیل: صادر کننده چک برگشتی میتواند با ارائه دلایل موجه مانند فقدان یا سرقت چک، فوت یا ورشکستگی صادر کننده، عدم تأمین اعتبار و … از صدور حکم به نفع دارنده چک جلوگیری کند.
- طرح دعوای حقوقی: در برخی موارد، صادر کننده چک برگشتی میتواند با طرح دعوای حقوقی، خواستار ابطال چک یا الزام دارنده چک به ارائه وثیقه شود.
قوانین چک برگشتی در ایران:
قوانین چک برگشتی در ایران به منظور کاهش چکهای بیمحل و حمایت از حقوق صاحبان چک وضع شدهاند. این قوانین در قانون چک مصوب سال 1400 و سایر مقررات مرتبط مانند آییننامه اجرایی قانون چک و دستورالعملهای بانک مرکزی آمدهاند.
مهمترین نکات مربوط به قوانین چک برگشتی عبارتند از:
- انواع چک: چکهای بانکی به دو دسته چک صیادی و چک غیرصیادی تقسیم میشوند. چکهای صیادی دارای ویژگیهای امنیتی بیشتری هستند و در صورت برگشت خوردن، مسئولیتهای سنگینتری برای صادرکننده چک ایجاد میکنند.
- محدودیت صدور چک: دارندگان چکهای صیادی با توجه به وضعیت اعتباری خود، مجاز به صدور چک تا سقف مبلغ مشخصی هستند.
- مسئولیتهای صادرکننده چک برگشتی: صادرکننده چک برگشتی علاوه بر پرداخت وجه چک به صاحب چک، موظف به پرداخت هزینههای مربوط به صدور اجرائیه و کارمزد چک نیز خواهد بود.
- مجازاتهای چک برگشتی: برای چکهای برگشتی، مجازاتهای کیفری و حقوقی در نظر گرفته شده است. مجازات کیفری چک برگشتی شامل حبس، جزای نقدی و محرومیت از حقوق اجتماعی است.
- رفع سوء اثر چک برگشتی: صادرکننده چک برگشتی میتواند با پرداخت وجه چک، اخذ رضایت از صاحب چک و طی مراحل قانونی، سوء اثر چک برگشتی را از سوابق خود رفع کند.
در ادامه به برخی از جزئیات مهم قوانین چک برگشتی اشاره میشود:
- نحوه صدور چک: چک باید به طور کامل و بدون نقص صادر شود و مشخصات صادرکننده، گیرنده، تاریخ، مبلغ و امضا در آن درج شود.
- مهلت وصول چک: چک باید در مهلت مقرر به بانک ارائه شود. مهلت وصول چک برای چکهای صیادی 6 ماه و برای چکهای غیرصیادی 2 ماه از تاریخ صدور است.
- نحوه برگشت خوردن چک: در صورت ناکافی بودن موجودی حساب در زمان وصول چک، بانک گواهینامه عدم پرداخت (چک برگشتی) صادر میکند.
- اقدامات پس از برگشت خوردن چک: صاحب چک میتواند با در دست داشتن گواهینامه عدم پرداخت، از طریق مراجع قضایی نسبت به وصول وجه چک اقدام کند.
- مسدود کردن حساب صادرکننده چک برگشتی: در صورت برگشت خوردن چک، حساب صادرکننده تا میزان مبلغ چک مسدود خواهد شد.
قانون جدید چک که در سال 1400 به تصویب رسید، تغییرات مهمی در قوانین چک برگشتی ایجاد کرده است. از جمله این تغییرات میتوان به افزایش مجازاتهای چک برگشتی، کاهش سقف صدور چک برای افراد دارای سابقه چک برگشتی و ایجاد سامانه صیادی برای صدور چک اشاره کرد.
برای آگاهی بیشتر از جزئیات قوانین چک برگشتی، میتوانید به مراجع ذیل مراجعه کنید:
- قانون چک مصوب سال 1400
- آییننامه اجرایی قانون چک
- دستورالعملهای بانک مرکزی
- وب سایت بانک مرکزی
چک برگشتی در ایران:
چک یکی از ابزارهای مهم پرداخت در معاملات تجاری و غیرتجاری در ایران است. با وجود مزایای چک، صدور چک برگشتی یکی از مشکلات رایج در نظام بانکی و مبادلات اقتصادی کشور محسوب می شود.
چک برگشتی چیست؟
چک برگشتی به چکی گفته می شود که به دلیل ناکافی بودن موجودی حساب صادر کننده در زمان وصول، توسط بانک به ذینفع برگشت داده می شود.
پیامدهای چک برگشتی:
- مسدود شدن حساب صادر کننده: طبق قانون جدید چک، در صورت برگشت چک، حساب صادر کننده به میزان مبلغ چک تا 72 ساعت مسدود می شود.
- ثبت سوابق چک برگشتی در سابقه اعتباری: سوابق چک برگشتی در سابقه اعتباری صادر کننده ثبت شده و این امر می تواند در آینده برای وی در زمینه دریافت تسهیلات بانکی، صدور چک جدید و … مشکلاتی ایجاد کند.
- مجازات های قانونی: صادر کننده چک برگشتی علاوه بر موارد فوق، مشمول مجازات های قانونی از جمله پرداخت جریمه نقدی و در برخی موارد حبس نیز خواهد شد.
علل صدور چک برگشتی:
- نبود یا کمبود موجودی حساب: مهمترین دلیل صدور چک برگشتی، ناکافی بودن موجودی حساب صادر کننده در زمان وصول چک است.
- اشتباه در صدور چک: گاهی اوقات به دلیل اشتباه صادر کننده در درج مبلغ یا تاریخ چک، چک برگشت می خورد.
- سوء استفاده از چک: در برخی موارد، افراد از چک به عنوان وثیقه یا تضمین استفاده می کنند و در زمان وصول، از پرداخت آن خودداری می کنند.
راه های پیشگیری از صدور چک برگشتی:
- اطمینان از موجودی حساب: قبل از صدور چک، حتماً از موجودی کافی حساب خود اطمینان حاصل کنید.
- صدور چک به تاریخ روز: چک را حتماً به تاریخ روز صادر کنید و از صدور چک با تاریخ گذشته خودداری کنید.
- درج مبلغ و تاریخ به طور صحیح: مبلغ و تاریخ چک را به طور واضح و خوانا درج کنید و از به جا گذاشتن جای خالی در چک خودداری کنید.
- صدور چک به نام و مشخصات ذینفع: چک را حتماً به نام و مشخصات ذینفع صادر کنید و از صدور چک به صورت حامل خودداری کنید.
- خودداری از صدور چک برای تضمین: از صدور چک به عنوان وثیقه یا تضمین خودداری کنید، مگر در مواردی که به طور کامل به تعهدات خود اطمینان دارید.
نحوه پیگیری چک برگشتی:
- ذینفع چک می تواند با در دست داشتن اصل چک برگشتی به شعبه صادر کننده مراجعه و نسبت به وصول آن اقدام کند.
- در صورت عدم تمکین صادر کننده، ذینفع می تواند از طریق مراجع قضایی و ثبتی نسبت به وصول چک برگشتی اقدام کند.
قوانین مربوط به چک:
- قانون جدید چک مصوب سال 1397
- آیین نامه اجرایی قانون جدید چک
- قانون تسهیل صدور چک
قوانین مربوط به چک در ایران:
قوانین مربوط به چک در ایران در قانون صدور چک مصوب سال 1344 و آیین نامه اجرایی آن که در سال 1355 به تصویب رسیده است، آمده است.
مهمترین نکات مربوط به قوانین چک عبارتند از:
- انواع چک: چک در ایران به چهار دسته عادی، تایید شده، تضمین شده و مسافرتی تقسیم می شود.
- شرایط صدور چک: چک باید به عهده بانک صادر کننده و به تاریخ روز صدور باشد. همچنین باید مبلغ و امضای صادر کننده در آن درج شده باشد.
- مسئولیت صادر کننده: صادر کننده چک در مقابل دارنده چک مسئول پرداخت وجه آن است.
- مسئولیت ظهرنویس: ظهرنویس چک در مقابل دارنده چک مسئول پرداخت وجه آن است، مگر اینکه در ظهر چک قید کرده باشد که “فقط برای وصول” یا “بدون تعهد” ظهرنویسی می کند.
- ضمانت چک: در مورد چک های تضمین شده، بانک علاوه بر صادر کننده، ضامن پرداخت وجه چک نیز می باشد.
- توقیف چک: دارنده چک می تواند در صورت عدم پرداخت وجه چک، آن را به وسیله اجرای ثبت توقیف کند.
- بلاغ وصول چک: صادر کننده چک می تواند تا شش ماه قبل از تاریخ سررسید چک، با مراجعه به بانک و ارائه لاشه چک، آن را بلاغ وصول کند.
- مرجع صالح برای رسیدگی به دعاوی چک: دعاوی چک در صلاحیت دادگاه محل وقوع بانک صادر کننده چک است.
برخی از تغییرات مهم قانون چک در سال 1397:
- افزایش سقف صدور چک: سقف صدور چک برای اشخاص حقیقی به 5 میلیارد ریال و برای اشخاص حقوقی به 10 میلیارد ریال افزایش یافت.
- الزام به ثبت چک در سامانه صیاد: از تاریخ 31 خرداد 1397، صدور چک بدون ثبت آن در سامانه صیاد (صدور یکپارچه الکترونیکی چک) مجاز نیست.
- مسئولیت کیفری صدور چک بدون ثبت در سامانه صیاد: صدور چک بدون ثبت در سامانه صیاد، جرم محسوب می شود و مرتکب به مجازات حبس از 6 ماه تا 2 سال یا جزای نقدی از 1 تا 5 میلیون تومان محکوم خواهد شد.
- محدودیت صدور چک برای اشخاص حقوقی: اشخاص حقوقی فقط می توانند به وسیله مدیران یا اشخاصی که از طرف آنها حق امضاء دارند، چک صادر کنند.
- مسئولیت صادر کننده چک در خصوص ثبت چک در سامانه صیاد: صادر کننده چک موظف است پس از صدور چک، اطلاعات آن را در سامانه صیاد ثبت کند. در غیر این صورت، دارنده چک می تواند نسبت به برگشت زدن چک اقدام کند.
نکات تکمیلی:
- برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد قوانین چک، می توانید به قانون صدور چک و آیین نامه اجرایی آن مراجعه کنید.
- همچنین می توانید به سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران یا سایت قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران مراجعه کنید.
شرایط چک برگشتی طبق قانون جدید چک مصوب سال 1397:
چک برگشتی به چکی گفته میشود که به دلیل نبود موجودی کافی در حساب صادرکننده، توسط بانک به ذینفع برگشت داده میشود.
شرایط برگشت خوردن چک:
- نبود موجودی کافی در حساب صادرکننده چک در زمان ارائه به بانک: در این حالت، بانک مکلف است که گواهینامه عدم پرداخت به مبلغ کسری موجودی صادر کند.
- مخالفت صادرکننده با پرداخت چک: در این حالت، بانک باید مراتب را به دارنده چک اعلام کند و دارنده چک میتواند با مراجعه به دادگاه نسبت به صدور حکم علیه صادرکننده اقدام کند.
- مسدود بودن حساب صادرکننده چک: در این حالت، بانک باید مراتب را به دارنده چک اعلام کند و دارنده چک میتواند با مراجعه به دادگاه نسبت به رفع انسداد حساب و وصول مطالبات خود اقدام کند.
آثار چک برگشتی:
- ضمانت کیفری: صادرکننده چک برگشتی به مجازات حبس و جزای نقدی محکوم خواهد شد.
- مسدود شدن حسابهای صادرکننده: بر اساس مبلغ چک برگشتی، חשבונות صادرکننده تا زمان پرداخت چک مسدود خواهد شد.
- گرفتن گواهی عدم پرداخت: دارنده چک میتواند با مراجعه به بانک و پرداخت کارمزد، گواهی عدم پرداخت را دریافت کند.
- ثبت چک در سوابق اعتباری صادرکننده: چک برگشتی در سوابق اعتباری صادرکننده ثبت میشود و این موضوع میتواند در آینده برای او مشکلاتی ایجاد کند.
نحوه پیگیری چک برگشتی:
- مراجعه به بانک: دارنده چک باید در اولین فرصت با در دست داشتن چک به بانک مراجعه کند و گواهی عدم پرداخت را دریافت کند.
- مراجعه به دادگاه: دارنده چک میتواند با مراجعه به دادگاه و طرح دعوی حقوقی، نسبت به وصول مطالبات خود از صادرکننده چک اقدام کند.
- صلح و سازش: دارنده چک و صادرکننده چک میتوانند با یکدیگر صلح و سازش کنند و از طریق توافق، چک را وصول کنند.
نکات:
- قانون جدید چک نسبت به قوانین قبلی سختگیرانهتر است و مجازاتهای سنگینتری برای صادرکنندگان چک برگشتی در نظر گرفته شده است.
- دارندگان چک باید قبل از دریافت چک از صادرکننده، از اصالت چک و موجودی حساب او اطمینان حاصل کنند.
- صادرکنندگان چک باید قبل از صدور چک، از موجودی کافی در حساب خود اطمینان حاصل کنند.
نحوه پیگیری چک برگشتی طبق قانون جدید چک مصوب سال 1397:
چک برگشتی به چکی گفته میشود که به دلیل نبود موجودی کافی در حساب صادرکننده، توسط بانک به ذینفع برگشت داده میشود.
مراحل پیگیری چک برگشتی:
1. مراجعه به بانک:
- در اولین فرصت با در دست داشتن چک به بانک شعبه صادرکننده مراجعه کنید.
- از بانک گواهی عدم پرداخت (گواهی برگشت چک) را تقاضا کنید.
- در گواهی عدم پرداخت باید مبلغ چک، تاریخ صدور، تاریخ سررسید، نام و نام خانوادگی صادرکننده و گیرنده چک قید شده باشد.
2. انتخاب روش پیگیری:
دو روش کلی برای پیگیری چک برگشتی وجود دارد:
- طریق کیفری: در این روش، دارنده چک با مراجعه به دادسرا و طرح شکایت علیه صادرکننده چک، میتواند او را به مجازات کیفری چک برگشتی برساند.
- طریق حقوقی: در این روش، دارنده چک با مراجعه به دادگاه حقوقی و طرح دعوی حقوقی علیه صادرکننده چک، میتواند وجه چک و خسارات خود را از او مطالبه کند.
3. انتخاب یکی از روشهای زیر:
طریق کیفری:
- با در دست داشتن گواهی عدم پرداخت به دادسرای محل اقامت یا محل بانک صادرکننده چک مراجعه کنید.
- با تنظیم شکواییه، از صادرکننده چک شکایت کنید.
- پس از ثبت شکایت، پرونده به شعبه بازپرسی ارجاع میشود و شما و صادرکننده چک برای ادای توضیحات به شعبه بازپرسی احضار خواهید شد.
- در صورت اثبات جرم، صادرکننده چک به مجازات حبس و جزای نقدی محکوم خواهد شد.
طریق حقوقی:
- با در دست داشتن گواهی عدم پرداخت به دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی مراجعه کنید.
- با ثبت نام در سامانه عدالت الکترونیک و پرداخت هزینه دادرسی، دادخواست خود را تنظیم کنید.
- در دادخواست باید مشخصات کامل خود و صادرکننده چک، مبلغ چک، تاریخ صدور، تاریخ سررسید و شرح ماوقع را قید کنید.
- پس از ثبت دادخواست، به شعبه رسیدگی کننده اعلام وقت میشود و شما و صادرکننده چک برای رسیدگی به پرونده به شعبه دادگاه احضار خواهید شد.
- در صورت اثبات حقانیت شما، دادگاه حکم به پرداخت وجه چک و خسارات شما صادر خواهد کرد.
نکات:
- توجه داشته باشید که طرح شکایت کیفری و طرح دعوی حقوقی دو امر مجزا هستند و شما میتوانید هر دو را به طور همزمان یا جداگانه انجام دهید.
- اگر قصد دارید از طریق کیفری پیگیری کنید، لازم است که ظرف 6 ماه از تاریخ صدور چک اقدام کنید.
- اگر قصد دارید از طریق حقوقی پیگیری کنید، هیچ محدودیت زمانی برای طرح دعوی وجود ندارد.
- شما میتوانید برای پیگیری چک برگشتی از وکیل نیز کمک بگیرید.
