اعسار در اصطلاح حقوقی ایران، به وضعیتی گفته می‌شود که در آن فرد غیرتاجر به دلیل عدم دسترسی به اموال خود یا کافی نبودن دارایی، توانایی پرداخت دیون یا هزینه دادرسی خود را نداشته باشد.
به عبارت دیگر، فرد معسر کسی است که:
- تعهدات مالی دارد (بدهی به طلبکاران دارد).
- تمکن مالی برای پرداخت تعهدات خود ندارد (اموال و دارایی او برای پرداخت بدهی هایش کافی نیست).
تفاوت اعسار و إفلاس:
- اعسار مربوط به افراد غیرتاجر است، در حالی که إفلاس مربوط به تجار می باشد.
- در اعسار، فرد معسر تمامی اموال خود را از دست نداده است، اما به دلیل عدم دسترسی به آنها یا کافی نبودن آنها، قادر به پرداخت دیون خود نیست. در حالی که در إفلاس، تاجر تمامی یا بخش قابل توجهی از اموال خود را از دست داده است.
اثبات اعسار:
معمولاً برای اثبات اعسار، فرد معسر باید به دادگاه مراجعه کند و با ارائه مدارک و شواهد، عدم توانایی خود در پرداخت دیون را اثبات کند.
مدارک و شواهدی که می تواند برای اثبات اعسار مورد استفاده قرار گیرد عبارتند از:
- فیش های حقوقی
- مدارک مربوط به هزینه های زندگی
- مدارک مربوط به تعهدات مالی (مانند قراردادها، اسناد وام، و …)
- شهادت شهود
آثار اعسار:
اثبات اعسار می تواند مزایای متعددی برای فرد معسر داشته باشد، از جمله:
- معافیت از پرداخت هزینه دادرسی
- مهلت دار شدن پرداخت دیون
- تقسیط دیون
- جلوگیری از توقیف اموال
قوانین مربوط به اعسار:
قوانین مربوط به اعسار در قانون آیین دادرسی مدنی و قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی آمده است.
اثبات اعسار: راهنمای کامل و جامع
اعسار به معنای ناتوانی مالی در پرداخت دین یا تعهد است. در اصطلاح حقوقی، زمانی که شخصی مدعی اعسار باشد، به معنای آن است که توانایی پرداخت دیون خود را به دلیل تنگدستی و عدم تمکن مالی ندارد.
نحوه ی اثبات اعسار:
برای اثبات اعسار، دو روش کلی وجود دارد:
1. اثبات اعسار از طریق دادخواست:
- طرح دعوا: اولین قدم، طرح دعوای اعسار در دادگاه عمومی محل سکونت یا اقامتگاه خوانده (بستانکار) است.
- ارائه ی مدارک: خواهان (مدعی اعسار) باید مدارک و مستنداتی را به دادگاه ارائه دهد که نشان دهنده ی ناتوانی مالی او در پرداخت دین باشد. این مدارک می تواند شامل موارد زیر باشد:
- فیش های حقوقی
- لیست دارایی ها و اموال (مانند منزل مسکونی، خودرو و …)
- گواهی های صادره از مراجع ذی صلاح مبنی بر عدم تمکن مالی
- شهادت شهود
- رسیدگی در دادگاه: پس از ارائه ی مدارک و مستندات، دادگاه به پرونده رسیدگی می کند. در این مرحله، خوانده (بستانکار) نیز می تواند برای اثبات تمکن مالی مدعی اعسار، دلایل خود را به دادگاه ارائه دهد.
- صدور حکم: در نهایت، دادگاه با بررسی مدارک و مستندات ارائه شده توسط طرفین، حکم خود را مبنی بر پذیرش یا رد اعسار صادر می کند.
2. اثبات اعسار در ضمن رسیدگی به دعوای دیگر:
- در برخی موارد، ممکن است در خلال رسیدگی به یک دعوای دیگر، مدعی اعسار شویم. به عنوان مثال، در دعوای مطالبه ی دین، خوانده (مدعی اعسار) می تواند با ارائه ی مدارک و مستندات، اعسار خود را به دادگاه اثبات کند.
نکات مهم:
- بار اثبات اعسار بر عهده ی مدعی اعسار (خواهان) است.
- مدارک و مستندات ارائه شده توسط مدعی اعسار باید متقن و بینه باشند.
- در صورت اثبات اعسار، دادگاه مهلت یا شرایطی را برای پرداخت دین به مدعی اعسار تعیین می کند.
- در برخی موارد، دادگاه ممکن است به جای تعیین مهلت یا شرایط برای پرداخت دین، حکم به تقسیط آن صادر کند.
- در صورت عدم تمکین مدعی اعسار از حکم دادگاه، بستانکار می تواند از طریق مراجع قانونی اقدام به وصول مطالبات خود کند.
تذکرات:
- قوانین و رویه ها ممکن است تغییر کند، بنابراین برای کسب اطلاعات دقیق و به روز، توصیه می شود به مراجع ذی صلاح مانند وکیل متخصص در امور حقوقی مراجعه کنید.
- در این پاسخ سعی شده است تا به طور خلاصه و مفید، اطلاعات مربوط به اثبات اعسار ارائه شود. برای اطلاعات تخصصی و حقوقی باید به وکیل یا مشاوران مربوطه مراجعه کنید.
قوانین مربوط به اعسار در ایران
قوانین مربوط به اعسار در دو قانون اصلی و تبصره ها و مقررات مرتبط به شرح زیر آمده است:
1. قانون آیین دادرسی مدنی:
- ماده 524: این ماده بیان می کند که هرگاه شخصی مدعی اعسار باشد، می تواند تا قبل از صدور حکم یا تا ده روز پس از ابلاغ حکم، دادخواست اعسار خود را به دادگاه یا دایره اجرا تقدیم کند.
- ماده 525: در این ماده آمده است که دادگاه یا دایره اجرا پس از تکمیل تحقیقات و احراز شرایط اعسار، حکم به اعسار صادر می کند.
- ماده 526: این ماده مقرر می دارد که در صورت صدور حکم اعسار، محکومٌ‌له می تواند ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ حکم، به آن اعتراض کند.
- ماده 527: در این ماده آمده است که اگر معسر در اثنای محاکمه یا بعد از صدور حکم اعسار اموال یا دارایی پیدا کند، طلبکار می تواند از دادگاه تقاضای ابطال حکم اعسار را بنماید.
2. قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی:
- ماده 3: این ماده بیان می کند که چنانچه محکومٌ‌علیه تا سی روز پس از ابلاغ اجراییه، ضمن ارائه صورت کلیه اموال خود، دعوای اعسار خود را اقامه کند، حبس نخواهد شد، مگر اینکه دعوای اعسار مسترد یا به موجب حکم قطعی رد شود.
- ماده 4: در این ماده آمده است که اگر محکومٌ‌علیه مالی معرفی کند یا با رعایت مستثنیات دین، مالی از او کشف شود به نحوی که طبق نظر کارشناس رسمی مال مزبور تکافوی محکومٌ‌به و هزینه های اجرایی را نماید، حبس نخواهد شد و اگر در حبس باشد آزاد می گردد.
- ماده 5: قوه قضائیه مکلف است افردی را که به استناد ماده 3 این قانون حبس می شوند جدا از محکومان کیفری نگهداری و با همکاری دولت (وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی) زمینه انجام فعالیت های اقتصادی و درآمدزا را برای محبوسان متقاضی کار فراهم کند.
تبصره ها و مقررات مرتبط:
- آئین نامه اجرایی مواد 3 و 4 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی: این آئین نامه در جهت تسهیل رسیدگی به دعاوی اعسار و حفظ حقوق محکومٌ‌له و محکومٌ‌علیه تدوین شده است.
- بخشنامه ها و دستورالعمل های قوه قضائیه: قوه قضائیه در راستای اجرای قوانین مربوط به اعسار، بخشنامه ها و دستورالعمل هایی را به مراجع قضایی سراسر کشور ابلاغ می کند.
نکات مهم:
- اعسار فقط برای دیون غیرمعوض قابل طرح است و در مورد دیون معوض (مانند دیه) پذیرفته نمی شود.
- معسر کسی است که تمامی اموال خود را از دست نداده است، اما به دلیل عدم دسترسی به آنها یا کافی نبودن آنها، قادر به پرداخت دیون خود نیست.
- اثبات اعسار بر عهده معسر است و او باید با ارائه مدارک و شواهد، عدم توانایی خود در پرداخت دیون را اثبات کند.
- در صورت اثبات اعسار، دادگاه می تواند مزایایی مانند معافیت از پرداخت هزینه دادرسی، مهلت دار شدن پرداخت دیون، تقسیط دیون و جلوگیری از توقیف اموال را برای فرد معسر در نظر بگیرد.
اثبات اعسار از طریق دادخواست: راهنمای گام به گام
اثبات اعسار از طریق دادخواست یکی از روش های رایج برای اثبات ناتوانی مالی در پرداخت دین یا تعهد است. در این روش، مدعی اعسار (خواهان) با طرح دعوا در دادگاه و ارائه ی مدارک و مستندات، سعی می کند تا عدم تمکن مالی خود را به اثبات برساند و از این طریق، از پرداخت دین یا تعهد به طور کامل یا موقت معاف شود.
مراحل اثبات اعسار از طریق دادخواست:
1. طرح دعوا:
- اولین قدم، تنظیم دادخواست اعسار است. در این دادخواست، خواهان باید مشخصات خود و خوانده (بستانکار) را ذکر کند و به طور واضح و دقیق، مدعی اعسار خود را بیان کند.
- دادخواست اعسار باید به دادگاه عمومی محل سکونت یا اقامتگاه خوانده (بستانکار) تقدیم شود.
- به همراه دادخواست، باید مدارک و مستندات مربوط به اعسار نیز به دادگاه ارائه شود.
2. مدارک و مستندات لازم:
- مدارک هویتی: کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی خواهان و خوانده
- مدارک مربوط به تمکن مالی:
- فیش های حقوقی
- لیست دارایی ها و اموال (مانند منزل مسکونی، خودرو و …)
- گواهی های صادره از مراجع ذی صلاح مبنی بر عدم تمکن مالی
- شهادت شهود
- سایر مدارک:
- در صورت وجود، هرگونه مدرک دیگری که نشان دهنده ی ناتوانی مالی خواهان در پرداخت دین باشد.
3. رسیدگی در دادگاه:
- پس از تقدیم دادخواست و مدارک، پرونده به شعبه ی مربوطه در دادگاه ارجاع می شود.
- دادرس به پرونده رسیدگی می کند و مدارک و مستندات ارائه شده توسط خواهان را بررسی می کند.
- در این مرحله، خوانده (بستانکار) نیز می تواند برای اثبات تمکن مالی مدعی اعسار، دلایل خود را به دادگاه ارائه دهد.
- دادگاه ممکن است برای روشن شدن موضوع، از شهود یا کارشناسان نیز استعلام کند.
4. صدور حکم:
- در نهایت، دادگاه با بررسی مدارک و مستندات ارائه شده توسط طرفین، حکم خود را مبنی بر پذیرش یا رد اعسار صادر می کند.
- در صورت پذیرش اعسار، دادگاه ممکن است مهلت یا شرایطی را برای پرداخت دین به مدعی اعسار تعیین کند.
- در برخی موارد، دادگاه ممکن است به جای تعیین مهلت یا شرایط برای پرداخت دین، حکم به تقسیط آن صادر کند.
- در صورت رد اعسار، مدعی اعسار موظف به پرداخت دین به بستانکار خواهد بود.
نکات مهم:
- بار اثبات اعسار بر عهده ی مدعی اعسار (خواهان) است.
- مدارک و مستندات ارائه شده توسط مدعی اعسار باید متقن و بینه باشند.
- در صورت اثبات اعسار، دادگاه مهلت یا شرایطی را برای پرداخت دین به مدعی اعسار تعیین می کند.
- در برخی موارد، دادگاه ممکن است به جای تعیین مهلت یا شرایط برای پرداخت دین، حکم به تقسیط آن صادر کند.
- در صورت عدم تمکین مدعی اعسار از حکم دادگاه، بستانکار می تواند از طریق مراجع قانونی اقدام به وصول مطالبات خود کند.
- قوانین و رویه ها ممکن است تغییر کند، بنابراین برای کسب اطلاعات دقیق و به روز، توصیه می شود به مراجع ذی صلاح مانند وکیل متخصص در امور حقوقی مراجعه کنید.
- در این پاسخ سعی شده است تا به طور خلاصه و مفید، اطلاعات مربوط به اثبات اعسار از طریق دادخواست ارائه شود. برای اطلاعات تخصصی و حقوقی باید به وکیل یا مشاوران مربوطه مراجعه کنید.
