در قانون حقوقی ایران، طلاق به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:
1. طلاق رجعی:
- در این نوع طلاق، مرد تا زمانی که زن در عده است، حق رجوع و بازگشت به زندگی مشترک را دارد.
- عده زن در طلاق رجعی سه ماه است.
- در طول عده، زن و شوهر به عنوان زن و شوهر شرعی شناخته می‌شوند و برخی از حقوق و تکالیف زوجیت، مانند حرمت نکاح با دیگری، همچنان پابرجاست.
- رجوع مرد در طلاق رجعی نیاز به تشریفات خاصی ندارد و کافی است که قصد رجوع داشته باشد و به همسرش اعلام کند.
- اگر شوهر در طول عده به همسرش رجوع کند، طلاق رجعی بلااثر می‌شود و زندگی مشترک دوباره از سر گرفته می‌شود.
2. طلاق بائن:
- در این نوع طلاق، مرد پس از طلاق دیگر حق رجوع به همسرش را ندارد.
- عده زن در طلاق بائن نیز سه ماه است.
- پس از پایان عده، زن و شوهر می‌توانند با شرایط جدید به عقد یکدیگر درآیند.
- طلاق بائن به انواع مختلفی تقسیم می‌شود، از جمله:
- طلاق خلع: در این نوع طلاق، زن با پرداخت مهر یا فدیه به شوهر، از او طلاق می‌گیرد.
- طلاق مبارات: در این نوع طلاق، زن و شوهر به دلیل کراهت شدید نسبت به یکدیگر، تقاضای طلاق می‌کنند و برای طلاق توافق می‌کنند.
- طلاق عاطل: در این نوع طلاق، مرد همسرش را برای مدت طولانی رها می‌کند و به او نفقه نمی‌دهد و تکالیف زوجیت را انجام نمی‌دهد.
- طلاق به دلیل ناشزه بودن زن: در این نوع طلاق، زن از انجام وظایف زناشویی خودداری می‌کند و تمکین از شوهر نمی‌کند.
علاوه بر طلاق رجعی و بائن، انواع دیگری از طلاق در قانون ایران وجود دارد، از جمله:
- طلاق توافقی: در این نوع طلاق، زن و شوهر بر سر تمام مسائل مربوط به طلاق، مانند مهریه، حضانت فرزندان و نفقه، به توافق می‌رسند و سپس به دادگاه مراجعه می‌کنند و طلاق خود را ثبت می‌کنند.
- طلاق به دلیل عسر و حرج: در این نوع طلاق، زن به دلیل شرایطی که برای او ایجاد شده است، مانند خشونت خانگی، اعتیاد شوهر، یا عدم تمکین شوهر، از دادگاه تقاضای طلاق می‌کند.
- طلاق غیابی: در این نوع طلاق، یکی از زوجین بدون اطلاع و رضایت دیگری به دادگاه مراجعه می‌کند و تقاضای طلاق می‌دهد.
نکات مهم:
- نوع طلاق در بسیاری از حقوق و تکالیف زن و شوهر، مانند مهریه، حضانت فرزندان و ارث، تأثیرگذار است.
- برای طلاق، چه رجعی و چه بائن، باید به دادگاه خانواده مراجعه کرد و مراحل قانونی را طی کرد.
- در صورت تمایل زن و شوهر به صلح و سازش، دادگاه آنها را برای حل اختلافات و بازگشت به زندگی مشترک راهنمایی می‌کند.
طلاق رجعی چیست؟
طلاق رجعی نوعی از طلاق است که در آن، مرد پس از طلاق دادن همسرش، در مدت عده حق رجوع به او و برقراری مجدد زندگی مشترک را دارد.
ماده 1148 قانون مدنی ایران در این خصوص بیان می‌دارد:
“در طلاق رجعی برای شوهر در مدت عده حق رجوع است.”
عده در طلاق رجعی، همانند طلاق بائن، برای زنان سه ماه قمری است.
در این مدت، زن باید در منزل شوهر بماند و از حقوق مالی، از جمله نفقه، برخوردار باشد.
مرد در طول این مدت می‌تواند با پرداخت مهریه و رجوع به همسرش، زندگی مشترک را دوباره برقرار کند.
نکات مهم در مورد طلاق رجعی:
- رجوع نیاز به اذن زن ندارد: مرد برای رجوع به همسرش در طلاق رجعی، نیازی به اذن یا رضایت او ندارد و می‌تواند با پرداخت مهریه و رجوع به او، زندگی مشترک را دوباره برقرار کند.
- رجوع ضمن عده باید به طور صریح و آشکار باشد: رجوع مرد به همسرش در طلاق رجعی باید به طور صریح و آشکار باشد و به صورت کنایه یا تعارف نباشد.
- با رجوع، طلاق رجوعی به نکاح منحل شده تبدیل می‌شود: با رجوع مرد به همسرش در طلاق رجعی، طلاق رجوعی به نکاح منحل شده تبدیل می‌شود و نیازی به ثبت مجدد نکاح نیست.
- امکان رجوع مجدد بعد از انقضای عده وجود ندارد: اگر مرد در مدت عده به همسرش رجوع نکند، پس از انقضای عده، طلاق رجعی به طلاق بائن تبدیل می‌شود و دیگر امکان رجوع وجود ندارد.
تفاوت طلاق رجعی با طلاق بائن:
- حق رجوع: در طلاق رجعی، مرد حق رجوع به همسرش در مدت عده را دارد، اما در طلاق بائن چنین حقی ندارد.
- عده: عده در طلاق رجعی و بائن برای زنان سه ماه قمری است، اما در طلاق بائن، زنان باردار تا زمان وضع حمل عده دارند.
- نیاز به ثبت مجدد نکاح: در طلاق رجعی با رجوع مرد، نکاح به حالت قبل از طلاق برمی‌گردد و نیازی به ثبت مجدد نکاح نیست، اما در طلاق بائن، برای ازدواج مجدد، باید نکاح جدید به ثبت برسد.
طلاق بائن چیست؟
طلاق بائن در مقابل طلاق رجعی قرار دارد. در طلاق رجعی، مرد تا زمانی که عده زن تمام نشده است، حق رجوع و بازگشت به همسر خود را دارد. اما در طلاق بائن، این حق از مرد ساقط می‌شود و زن و مرد بعد از طلاق بائن می‌توانند بدون نیاز به عقد جدید با یکدیگر ازدواج کنند.
انواع طلاق بائن:
- طلاق قبل از دخول: اگر قبل از دخول بین زن و شوهر طلاق صورت گیرد، طلاق بائن است.
- طلاق یائسه: اگر زنی یائسه باشد و بعد از یائسگی طلاق بگیرد، طلاق بائن است.
- طلاق خلع: در طلاق خلع، زن با پرداخت مالی به شوهر (که به آن فدیه یا خلعت گفته می‌شود) از شوهر خود طلاق می‌گیرد. این طلاق نیز بائن است.
- طلاق مبارات: در طلاق مبارات، زن و شوهر به دلیل کراهت شدید از یکدیگر، حاضر به زندگی مشترک نیستند و برای رهایی از این وضعیت، هر یک به دیگری چیزی می‌دهد تا از یکدیگر جدا شوند. این طلاق نیز بائن است.
- طلاق حاکم: در برخی موارد، قاضی دادگاه به دلیل اثبات عسر و حرج زن، حکم طلاق بائن برای او صادر می‌کند.
آثار طلاق بائن:
- سقوط حق رجوع: همانطور که گفته شد، در طلاق بائن، مرد حق رجوع به همسر خود را بعد از طلاق تا زمانی که عده زن تمام نشده است، ندارد.
- امکان ازدواج مجدد: زن و مرد بعد از طلاق بائن می‌توانند بدون نیاز به عقد جدید با یکدیگر یا هر شخص دیگری ازدواج کنند.
- محرومیت از ارث: در صورت فوت یکی از زوجین بعد از طلاق بائن، همسر متوفی از او ارث نمی‌برد.
- باقی ماندن برخی حقوق و تکالیف: برخی از حقوق و تکالیف زوجین مانند پرداخت نفقه و حضانت فرزندان، حتی بعد از طلاق بائن نیز پابرجا است.
نکاتی در مورد طلاق بائن:
- در برخی از مذاهب فقهی، شرایط طلاق بائن با یکدیگر slightly متفاوت است.
- برای انجام طلاق بائن، لازم است که به مراکز قانونی و یا دفاتر ثبت طلاق مراجعه شود و مراحل قانونی طلاق طی شود.
- طلاق بائن نیز مانند سایر انواع طلاق، می‌تواند آثار روحی و روانی منفی برای زن، مرد و فرزندان داشته باشد.
طلاق غیابی چیست و چگونه به آن می‌توان رسید؟
طلاق غیابی نوعی طلاق است که در آن یکی از زوجین (خواهان) بدون حضور همسرش (خوانده) در دادگاه، تقاضای طلاق می‌دهد و دادگاه در غیاب خوانده، حکم طلاق را صادر می‌کند.
شرایط طلاق غیابی:
- عدم حضور خوانده در جلسات دادگاه: خواهان باید با ارائه دلایل و مدارک، عدم حضور خوانده در جلسات دادگاه را اثبات کند. دلایل موجه برای عدم حضور خوانده در دادگاه می‌توانند شامل بیماری، حبس، اعزام به خدمت سربازی و یا مسافرت خارج از کشور باشند.
- اخطار به خوانده: دادگاه قبل از صدور حکم طلاق غیابی، خوانده را به حضور در جلسات دادگاه احضار می‌کند و در صورتی که خوانده بدون عذر موجه در جلسات حاضر نشود، حکم طلاق غیابی صادر می‌شود.
- اثبات تحقق یکی از شروط طلاق: خواهان باید با ارائه دلایل و مدارک، تحقق یکی از شروط طلاق را در دادگاه اثبات کند. شروط طلاق در عقدنامه درج شده‌اند و یا می‌توانند به طور ضمن عقد در سند ازدواج قید شوند.
مراحل طلاق غیابی:
- تقديم دادخواست طلاق غيابي: خواهان بايد با مراجعه به دفاتر خدمات قضايي و يا به صورت الکترونیکی، دادخواست طلاق غيابي را به دادگاه ارائه دهد.
- اخطار به خوانده: دادگاه اخطاریه‌ای برای خوانده صادر می‌کند و او را به حضور در جلسات دادگاه احضار می‌کند.
- رسيدگي در دادگاه: در صورت عدم حضور خوانده در جلسات دادگاه و یا عدم ارائه عذر موجه، قاضی پرونده به دلایل و مدارک ارائه شده توسط خواهان رسیدگی می‌کند.
- صدور حکم: در صورتی که قاضی دلایل و مدارک ارائه شده توسط خواهان را کافی تشخیص دهد، حکم طلاق غیابی را صادر می‌کند.
آثار طلاق غیابی:
- حکم طلاق غیابی قابل اجرا است: حکم طلاق غیابی پس از ابلاغ به خوانده، قابل اجرا است.
- خوانده می‌تواند واخواهی کند: خوانده می‌تواند ظرف مدت 20 روز از تاریخ ابلاغ حکم طلاق غیابی، به آن واخواهی کند. در این صورت، پرونده مجدداً در دادگاه رسیدگی می‌شود و در صورت اثبات عدم صحت رسیدگی قبلی، حکم طلاق غیابی فسخ می‌شود.
- امکان رجوع در طلاق رجعی: در صورتی که طلاق غیابی رجعی باشد، مرد تا زمانی که عده زن تمام نشده است، حق رجوع به همسر خود را دارد.
نکاتی در مورد طلاق غیابی:
- طلاق غیابی صرفاً در شرایطی امکان‌پذیر است که خوانده بدون عذر موجه در جلسات دادگاه حاضر نشود.
- در صورت اثبات عدم صحت رسیدگی در طلاق غیابی، حکم طلاق فسخ می‌شود و زوجین به زندگی مشترک باز می‌گردند.
- طلاق غیابی نیز مانند سایر انواع طلاق، می‌تواند آثار روحی و روانی منفی برای زن، مرد و فرزندان داشته باشد.
طلاق توافقی چیست؟
طلاق توافقی نوعی از طلاق است که در آن، زوجین با توافق یکدیگر و بدون نیاز به حکم دادگاه، طلاق می‌گیرند.
این نوع طلاق در سال 1396 با تصویب قانون جدید حمایت از خانواده و کودکان به رسمیت شناخته شد و به عنوان یکی از ساده‌ترین و سریع‌ترین روش‌های طلاق در ایران شناخته می‌شود.
مراحل طلاق توافقی:
-
ثبت نام در سامانه نوبت دهی الکترونیکی قوه قضائیه: اولین قدم برای طلاق توافقی، ثبت نام در سامانه نوبت دهی الکترونیکی قوه قضائیه است. زوجین باید با مراجعه به این سامانه، نوبت خود را در یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی رزرو کنند.
-
مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی: در زمان مقرر، زوجین باید با در دست داشتن مدارک مورد نیاز به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنند.
-
تنظیم توافقنامه طلاق: در دفتر خدمات الکترونیک قضایی، توافقنامه طلاق توسط زوجین تنظیم می‌شود.
در این توافقنامه باید در مورد کلیه مسائل مربوط به طلاق، از جمله حضانت فرزندان، مهریه، نفقه، اجرت المثل و سایر حقوق مالی زن و شوهر، به طور کامل و دقیق توافق شود.
-
ارسال مدارک به دفاتر طلاق: پس از تنظیم توافقنامه، مدارک به یکی از دفاتر طلاق ارسال می‌شود.
-
حضور در دفتر طلاق: زوجین باید در زمان مقرر در دفتر طلاق حاضر شوند و صیغه طلاق را جاری کنند.
مزایای طلاق توافقی:
- سرعت: طلاق توافقی یکی از سریع‌ترین روش‌های طلاق در ایران است و معمولاً در عرض چند هفته انجام می‌شود.
- کاهش هزینه‌ها: هزینه‌های طلاق توافقی نسبت به سایر روش‌های طلاق پایین‌تر است.
- کاهش تنش‌ها: در طلاق توافقی، زوجین با توافق یکدیگر طلاق می‌گیرند و از بروز تنش‌ها و درگیری‌های حقوقی جلوگیری می‌شود.
مدارک مورد نیاز برای طلاق توافقی:
- شناسنامه و کارت ملی زوجین
- کپی سند ازدواج
- گواهی عدم بارداری زوجه (در صورت وجود فرزند مشترک)
- مدارک مربوط به حضانت فرزندان (در صورت وجود فرزند مشترک)
- توافقنامه طلاق
هزینه طلاق توافقی:
هزینه طلاق توافقی شامل موارد زیر است:
- هزینه ثبت نام در سامانه نوبت دهی الکترونیکی قوه قضائیه
- هزینه دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
- هزینه دفاتر طلاق
- هزینه تمبر مالیاتی
نکات مهم در مورد طلاق توافقی:
- توافق در مورد تمام مسائل مربوط به طلاق الزامی است: زوجین باید در مورد تمام مسائل مربوط به طلاق، از جمله حضانت فرزندان، مهریه، نفقه، اجرت المثل و سایر حقوق مالی زن و شوهر، به طور کامل و دقیق توافق کنند.
- امکان رجوع بعد از طلاق توافقی وجود ندارد: پس از جاری شدن صیغه طلاق توافقی، امکان رجوع برای زوجین وجود ندارد.
- برای طلاق توافقی وکیل الزامی نیست، اما توصیه می‌شود: اگرچه برای طلاق توافقی حضور وکیل الزامی نیست، اما توصیه می‌شود که زوجین برای تنظیم توافقنامه طلاق و انجام امور حقوقی از وکیل متخصص در امور خانواده استفاده کنند.
طلاق به دلیل عسر و حرج در قانون ایران
طلاق به دلیل عسر و حرج یکی از انواع طلاق در قانون ایران است که در آن، زن به دلیل شرایطی که برای او ایجاد شده است، مانند خشونت خانگی، اعتیاد شوهر، یا عدم تمکین شوهر، از دادگاه تقاضای طلاق می‌کند.
ماده 1130 قانون مدنی در این خصوص بیان می‌دارد:
“اگر زوج تعهدات خود را در مقابل زوجه به نحو کامل انجام ندهد و زوجه به واسطه عدم انجام تعهدات زوج در معرض عسر و حرج قرار گیرد، می‌تواند به دادگاه مراجعه و تقاضای طلاق کند.”
شرایط طلاق به دلیل عسر و حرج:
- اثبات عسر و حرج زوجه در دادگاه: زن باید با ارائه دلایل و مدارک، ثابت کند که در زندگی مشترک به دلیل رفتارها و یا شرایط ایجاد شده توسط شوهر، در سختی و مشقت به سر می‌برد و ادامه زندگی برای او غیرقابل تحمل شده است.
- اثبات تقصیر شوهر: زن باید ثابت کند که عسر و حرج او ناشی از سوء رفتار یا ترک وظایف زناشویی توسط شوهر است.
- عدم امکان سازش: قبل از صدور حکم طلاق، دادگاه سعی در صلح و سازش بین زن و شوهر می‌کند و در صورت عدم امکان سازش، حکم طلاق صادر می‌شود.
مصادیق عسر و حرج:
- خشونت خانگی: شامل ضرب و شتم، توهین، تحقیر، فحاشی، تهدید و ایجاد جو خفقان در منزل
- اعتیاد شوهر: اعتیاد به مواد مخدر، مشروبات الکلی یا سایر مواد اعتیادآور که زندگی مشترک را مختل کند.
- عدم تمکین شوهر: ترک زندگی مشترک بدون دلیل موجه، عدم پرداخت نفقه، برقراری رابطه نامشروع
- بیماری های صعب العلاج: ابتلای شوهر به بیماری های صعب العلاج که زندگی مشترک را مختل کند.
- محکومیت قطعی شوهر به مجازات سنگین: محکومیت به حبس بیش از پنج سال یا مجازات های دیگر که موجب ننگ و آبروریزی برای زن باشد.
- سوء معاشرت: بدرفتاری، ناسزاگویی، ایراد اذیت و آزار، سوء ظن و ….
اثبات عسر و حرج:
زن برای اثبات عسر و حرج در دادگاه می‌تواند از مدارک زیر استفاده کند:
- گواهی شهود: شهادت افراد مطلع از وضعیت زندگی مشترک زن و شوهر
- گزارشات پزشکی: در مواردی مانند خشونت خانگی، می‌توان از گزارشات پزشکی برای اثبات lesiones و آزار و اذیت استفاده کرد.
- گزارشات کلانتری: در مواردی مانند خشونت خانگی یا ترک منزل، می‌توان از گزارشات کلانتری به عنوان مدرک استفاده کرد.
- پیامک ها، ایمیل ها و چت ها: در صورت وجود پیامک، ایمیل یا چت هایی که نشان دهنده سوء رفتار یا تهدید از طرف شوهر باشد، می‌توان از آنها به عنوان مدرک استفاده کرد.
- صورتجلسات مشاوره: در صورتی که زن و شوهر به مراکز مشاوره مراجعه کرده باشند، می‌توان از صورتجلسات مشاوره به عنوان مدرک استفاده کرد.
نکات مهم:
- در طلاق به دلیل عسر و حرج، طلاق از نوع بائن است، یعنی مرد حق رجوع به همسرش را ندارد.
- مهریه زن در طلاق به دلیل عسر و حرج به او تعلق می‌گیرد.
- حضانت فرزندان در طلاق به دلیل عسر و حرج با توجه به مصلحت فرزندان و با در نظر گرفتن نظر کارشناس مربوطه، توسط دادگاه تعیین می‌شود.
- برای تقاضای طلاق به دلیل عسر و حرج، زن باید به دادگاه خانواده مراجعه کند و دادخواست طلاق به دلیل عسر و حرج ارائه دهد.
