شکایت کیفری
شکایت کیفری روشی است که توسط آن یک شخص حقیقی یا حقوقی که از وقوع جرمی متضرر شده است، می‌تواند مراتب ضرر و زیان خود را به مراجع قضایی اعلام کند و تقاضای مجازات برای مرتکب جرم را داشته باشد.
تفاوت شکایت کیفری و حقوقی:
- هدف: در شکایت کیفری هدف مجازات مرتکب جرم و تنبیه وی است، در حالی که در شکایت حقوقی هدف جبران خسارت وارده به شاکی است.
- مرجع رسیدگی: شکایات کیفری در دادسراها و دادگاه‌های کیفری رسیدگی می‌شوند، در حالی که شکایات حقوقی در دادگستری‌ها و دادگاه‌های حقوقی رسیدگی می‌شوند.
- نحوه رسیدگی: رسیدگی به شکایات کیفری به صورت تشریفاتی و با حضور طرفین دعوا انجام می‌شود، در حالی که رسیدگی به شکایات حقوقی به صورت ماهوی و بدون حضور طرفین دعوا نیز امکان‌پذیر است.
- آثار: در صورت اثبات جرم، مجرم به مجازات تعیین شده در قانون محکوم می‌شود، در حالی که در صورت اثبات دعوای حقوقی، حکم به جبران خسارت به نفع شاکی صادر می‌شود.
مراحل طرح شکایت کیفری:
- جمع‌آوری مدارک و مستندات: اولین قدم برای طرح شکایت کیفری، جمع‌آوری مدارک و مستنداتی است که نشان‌دهنده وقوع جرم و ضرر و زیان وارده به شاکی است. این مدارک می‌تواند شامل مواردی مانند:
- مدارک کتبی: رسیدها، فاکتورها، قراردادها، پرینت حساب بانکی، پیامک‌ها، ایمیل‌ها و…
- شهود: نام و مشخصات افرادی که می‌توانند شهادت دهند که جرم رخ داده است.
- صوتی و تصویری: اگر در حین وقوع جرم فیلم یا عکس گرفته‌اید یا مکالمه‌ای ضبط شده است، به آن اشاره کنید.
- تنظیم شکواییه: پس از جمع‌آوری مدارک و مستندات، باید شکواییه تنظیم کنید. شکواییه باید به صورت کتبی نوشته شود و شامل اطلاعاتی مانند:
- مشخصات شاکی و مشتکی: نام و نام خانوادگی، کد ملی، آدرس و شماره تلفن
- موضوع شکایت: نوع جرم ارتکابی و شرح مختصری از آن
- زمان و مکان وقوع جرم
- دلیل و مستندات
- درخواست
- ارائه شکواییه به مراجع قضایی: شکواییه را می‌توانید به صورت حضوری به یکی از مراجع زیر ارائه دهید:
- دادسرای عمومی و انقلاب: در محل وقوع جرم
- پلیس فتا: در جرایمی که به صورت اینترنتی یا از طریق رایانه ارتکاب یافته‌اند
- مراجع قضایی: در برخی موارد خاص
نکات مهم:
- برای طرح شکایت کیفری نیازی به وکیل نیست، اما داشتن وکیل می‌تواند در روند رسیدگی به پرونده و احقاق حقوق شما مؤثر باشد.
- در برخی موارد، مانند جرایم خفیف، ممکن است نیاز به طرح شکایت کیفری نباشد و بتوانید از طریق طرح دعوای حقوقی به دنبال جبران خسارت خود باشید.
- برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نحوه طرح شکایت کیفری می‌توانید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا وکلای دادگستری مراجعه کنید.
نحوه شکایت کیفری در ایران
برای طرح شکایت کیفری و پیگرد قانونی متخلفان، باید مراحل زیر را به ترتیب انجام دهید:
1. جمع آوری اطلاعات و مدارک:
- مشخص کردن نوع جرم: اولین قدم، شناسایی نوع جرمی است که به شما ضرر رسانده است. این امر به شما کمک می‌کند تا مرجع صالح برای رسیدگی به شکایت خود را پیدا کنید و همچنین شکواییه خود را به درستی تنظیم کنید.
- جمع آوری مدارک: هر چه مدارک و مستندات بیشتری برای اثبات ادعای خود داشته باشید، شانس موفقیت شما در دادگاه بیشتر خواهد بود. این مدارک می تواند شامل مواردی مانند:
- گزارش پزشکی (در صورت lesiones)
- گزارش police
- عکس یا فیلم از محل جرم
- شهادت شهود
- هر گونه مدرک دیگری که مربوط به جرم باشد
2. تنظیم شکواییه:
- شکوائیه: شکواییه سندی کتبی است که در آن مشخصات شاکی و متهم، شرح عمل مجرمانه، محل و زمان وقوع جرم و ادله و مستندات شاکی قید می‌شود.
- نمونه فرم های شکواییه: می توانید نمونه فرم های شکواییه را از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی دریافت کنید و یا به صورت آنلاین از طریق سایت https://adliran.ir/ دانلود نمایید.
- نکات مهم در تنظیم شکواییه:
- شکواییه باید به زبان فارسی و با خط خوانا نوشته شود.
- تاریخ و محل تنظیم شکواییه باید در آن قید شود.
- مشخصات شاکی و متهم (نام، نام خانوادگی، نام پدر، آدرس و …) باید به طور کامل ذکر شود.
- عمل مجرمانه انتسابی به متهم باید به طور دقیق و روشن بیان شود.
- محل و زمان وقوع جرم باید مشخص شود.
- مدارک و مستندات شاکی (در صورت وجود) باید به شکواییه پیوست شود.
- امضا و اثر انگشت شاکی در ذیل شکواییه الزامی است.
3. ارائه شکواییه:
- مرجع صالح: شکواییه باید به مرجع قضایی یا انتظامی صالح ارائه شود. مرجع صالح برای رسیدگی به هر جرمی در قانون تعیین شده است. برای یافتن مرجع صالح می توانید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نمایید و یا با شرح نوع جرم خود به صورت تلفنی از راهنمایی قوه قضاییه استعلام نمایید.
- نحوه ارائه: شما می توانید شکواییه خود را به صورت حضوری به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و یا به صورت الکترونیکی از طریق سامانه https://adliran.ir/ ارائه نمایید.
4. پیگیری پرونده:
- پس از ارائه شکواییه، به شما یک پرونده با شماره بایگانی اختصاص داده می شود.
- شما موظف هستید در مراحل رسیدگی به پرونده، از جمله حضور در جلسات دادرسی و ارائه توضیحات خود، حاضر باشید.
- در نهایت، دادگاه یا مرجع انتظامی با توجه به دلایل و مدارک ارائه شده، رأی خود را صادر می‌کند.
نکات مهم:
- در صورت عدم آشنایی با نحوه تنظیم شکواییه، می‌توانید از وکیل یا مشاوره حقوقی کمک بگیرید.
- ارائه شکواییه کذب یا誣ا، مجازات قانونی به دنبال دارد.
- برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نحوه شکایت کیفری، می توانید به قانون آیین دادرسی کیفری و یا به وب سایت قوه قضاییه مراجعه نمایید.
مراحل انجام شکایت کیفری
مراحل انجام شکایت کیفری به طور کلی به شرح زیر است:
1. تنظیم شکواییه:
- اولین قدم برای طرح شکایت کیفری، تنظیم شکواییه است.
- شکواییه باید به طور کتبی و با رعایت تشریفات قانونی تنظیم شود.
- در شکواییه باید مشخصات شاکی، مشتکی عنه (متهم)، شرح دقیق عمل ارتکابی، زمان و مکان وقوع جرم، دلایل و مستندات و خواسته شاکی ذکر شود.
- شما می توانید برای تنظیم شکواییه از نمونه های موجود در اینترنت یا از وکیل کمک بگیرید.
2. ارائه شکواییه به مرجع صالح:
- پس از تنظیم شکواییه، باید آن را به مرجع صالح برای رسیدگی ارائه کنید.
- مرجع صالح برای رسیدگی به شکایت کیفری با توجه به نوع جرم و محل وقوع آن تعیین می شود.
- به طور مثال، برای جرایم مالی باید به دادگاه عمومی، برای جرایم خانوادگی به دادگاه خانواده و برای جرایم خشن به دادسرا مراجعه کنید.
3. ثبت شکواییه:
- پس از ارائه شکواییه به مرجع صالح، آن را ثبت و به شما یک شماره پرونده داده می شود.
- شما باید این شماره پرونده را برای پیگیری روند پرونده خود نزد خود نگه دارید.
4. تحقیقات مقدماتی:
- پس از ثبت شکواییه، قاضی یا دادیار مربوطه تحقیقات مقدماتی را آغاز می کند.
- در این مرحله، قاضی یا دادیار از شاکی و شهود تحقیق می کند، محل وقوع جرم را بررسی می کند و در صورت لزوم دستور به انجام اقداماتی مانند معاینه محل، جسد یا آلات جرم می دهد.
5. صدور قرار:
- پس از انجام تحقیقات مقدماتی، قاضی یا دادیار قرار مناسب را صادر می کند.
- انواع قرارها عبارتند از:
- قرار منع تعقیب: در صورتی که جرمی ثابت نشود یا دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود نداشته باشد، قرار منع تعقیب صادر می شود.
- قرار مجرمیت: در صورتی که قاضی یا دادیار دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم را احراز کند، قرار مجرمیت صادر می شود.
- قرار تأمین: در برخی موارد، قاضی یا دادیار برای جلوگیری از فرار یا پنهان شدن متهم، قرار تأمین صادر می کند. قرار تأمین می تواند شامل وثیقه، کفالت، بازداشت موقت و … باشد.
6. رسیدگی در دادگاه:
- در صورتی که قرار مجرمیت صادر شود، پرونده به دادگاه کیفری صالح ارسال می شود.
- در دادگاه، شاکی و متهم فرصت دفاع از خود را پیدا می کنند و قاضی دادگاه پس از رسیدگی به پرونده، رأی خود را صادر می کند.
7. اعتراض به رأی:
- در صورت نارضایتی از رأی دادگاه، هر یک از طرفین می توانند به آن اعتراض کنند.
- اعتراض به رأی دادگاه کیفری در دادگاه تجدید نظر رسیدگی می شود.
نکات مهم:
- برای طرح شکایت کیفری حتما از قبل اطلاعات کافی کسب کنید و مدارک و مستندات لازم را جمع آوری کنید.
- در صورت تمایل می توانید از وکیل برای تنظیم شکواییه و پیگیری روند پرونده خود کمک بگیرید.
- در تمام مراحل رسیدگی به شکایت کیفری، حضور شما در مراجع قضایی الزامی نیست، مگر در مواردی که قاضی یا دادیار حضور شما را لازم بداند.
- روند رسیدگی به شکایت کیفری ممکن است زمان بر باشد، پس صبور باشید و مراحل قانونی را به طور کامل طی کنید.
مراحل طرح شکایت کیفری در ایران:
1. جمع آوری مدارک:
- اولین قدم جمع آوری مدارک و مستنداتی است که نشان دهنده وقوع جرم و ضرر و زیان شما است. این مدارک می تواند شامل موارد زیر باشد:
- گزارش پزشکی قانونی: اگر در اثر جرم مجروح شده اید، باید حتماً به پزشکی قانونی مراجعه و گواهی پزشکی قانونی دریافت کنید.
- سندها و اوراق مربوط به جرم: هر گونه سندی که به جرم مربوط می شود، مانند قرارداد، فاکتور، رسید، عکس یا فیلم را جمع آوری کنید.
- شهادت شهود: اگر در زمان وقوع جرم شاهدانی حضور داشته اند، از آنها بخواهید که کتباً یا شفاهتاً شهادت دهند.
- اطلاعات مربوط به متهم: تا حد امکان اطلاعاتی مانند نام، نام خانوادگی، آدرس و شماره تلفن متهم را جمع آوری کنید.
2. تنظیم شکواییه:
- پس از جمع آوری مدارک، باید شکواییه خود را تنظیم کنید. شکواییه باید به صورت کتبی و شامل موارد زیر باشد:
- مشخصات شاکی و مشتکی عنه: نام، نام خانوادگی، آدرس و شماره تلفن شاکی و مشتکی عنه را در شکواییه ذکر کنید.
- موضوع شکایت: به طور دقیق و شفاف جرمی را که به شما وارد شده است، شرح دهید.
- زمان و مکان وقوع جرم: تاریخ، ساعت و محل وقوع جرم را در شکواییه قید کنید.
- شرح تفصیلی جرم: شرح کاملی از چگونگی وقوع جرم، نحوه ارتکاب جرم توسط متهم و ضرر و زیانی که به شما وارد شده است، ارائه دهید.
- درخواست رسیدگی و مجازات: در پایان شکواییه، خواسته خود را که همان رسیدگی به جرم و مجازات متهم است، بیان کنید.
3. مراجعه به مرجع قضایی:
- با در دست داشتن مدارک و شکواییه تنظیم شده، به یکی از مراجع قضایی ذیصلاح مراجعه کنید. مراجع قضایی صالح برای رسیدگی به شکایات کیفری عبارتند از:
- دادسرا: در اکثر موارد، شکایات کیفری ابتدا در دادسرا مطرح می شوند.
- دادگاه کیفری: برخی از جرایم خاص مانند جرایم امنیتی، جرایم مربوط به مواد مخدر و جرایم علیه اشخاص، در دادگاه کیفری رسیدگی می شوند.
4. ثبت شکایت و رسیدگی:
- پس از مراجعه به مرجع قضایی، شکواییه شما ثبت و به شما یک شماره پرونده داده می شود. سپس، مقام قضایی به بررسی مدارک و اظهارات شما می پردازد و در صورت نیاز، تحقیقات لازم را انجام می دهد.
- در نهایت، مقام قضایی با توجه به دلایل و شواهد موجود، رأی خود را صادر می کند. رای صادره می تواند شامل برائت یا محکومیت متهم باشد.
نکات مهم:
- شما می توانید شخصاً برای طرح شکایت کیفری به مرجع قضایی مراجعه کنید و یا از طریق وکیل اقدام کنید.
- در صورت تمکن مالی، می توانید برای طرح شکایت خود از وکیل کمک بگیرید.
- اگر از نحوه تنظیم شکواییه اطلاعی ندارید، می توانید از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا وکلا کمک بگیرید.
- در طول مراحل رسیدگی به پرونده، با مقام قضایی و مأموران تحقیق همکاری کنید و از ارائه اطلاعات خلاف واقع خودداری نمایید.
موارد شکایت کیفری
در قانون ایران، جرایم و تخلفات مختلفی به عنوان جرم کیفری شناخته شده‌اند و برای آنها مجازات تعیین شده است. در صورت وقوع هر یک از این جرایم، شخص زیان‌دیده می‌تواند با طرح شکایت کیفری در مراجع قضایی، حق خود را مطالبه کند.
برخی از مهمترین موارد شکایت کیفری عبارتند از:
- جرایم علیه اشخاص: قتل، ایراد صدمه بدنی، شرب خمر، تجاوز به عنف، توهین و افترا، مزاحمت و …
- جرایم علیه اموال و مالکیت: سرقت، کلاهبرداری، خیانت در امانت، تصرف عدوانی، تخریب و …
- جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی: قاچاق مواد مخدر، حمل و نگهداری سلاح غیرمجاز، اخلال در نظم عمومی، راهزنی و …
- جرایم علیه حریم خصوصی: نقض حریم خصوصی، انتشار تصاویر و فیلم‌های خصوصی افراد بدون رضایت آنها و …
- جرایم علیه خانواده: ترک نفقه، رها کردن طفل، خشونت خانگی و …
- جرایم اقتصادی: پولشویی، احتکار، گرانفروشی، فرار مالیاتی و …
- جرایم علیه قوه قضاییه: تمرد از دستور مقام قضایی، شهادت دروغ، سوء استفاده از مقام قضایی و …
موارد قابل ذکر:
- در برخی از موارد، یک عمل ممکن است هم جنبه حقوقی و هم جنبه کیفری داشته باشد. برای مثال، ضرب و شتم علاوه بر جنبه کیفری (مجازات حبس و جزای نقدی)، می‌تواند جنبه حقوقی نیز داشته باشد و شخص زیان‌دیده می‌تواند برای مطالبه خسارت دیه به مراجع قضایی مراجعه کند.
- در طرح شکایت کیفری، باید توجه داشت که عمل ارتکابی حتما واجد وصف کیفری باشد. به عبارت دیگر، هر گونه ضرر و زیانی جرم محسوب نمی‌شود و برای پیگرد قانونی آن باید به جرم بودن آن در قانون اشاره شده باشد.
- برای طرح شکایت کیفری، باید به مرجع صالح قضایی مراجعه کرد و با ارائه مدارک و شواهد، وقوع جرم را اثبات نمود.
