صدور حکم حجر
حجر در اصطلاح حقوقی به ناتوانی شخص در اداره امور مالی و حقوقی خود به دلیل نقص قوای عقلی یا سایر علل قانونی گفته می‌شود. در چنین مواردی، دادگاه با تقاضای یکی از اشخاص ذینفع، حکم حجر را صادر می‌کند و برای محجور (فرد فاقد اهلیت) قیم یا امین تعیین می‌کند تا به جای او در امور مربوط به اموال و حقوقش اقدام نماید.
موارد صدور حکم حجر:
طبق ماده 1162 قانون مدنی، موارد صدور حکم حجر به شرح ذیل است:
- جنون: جنون به فقدان قوای عاقله اطلاق می‌شود.
- سفاهت: سفاهت به عدم تدبیر در حفظ و اداره اموال و حقوق خود گفته می‌شود.
- سفه: سفه به عدم تدبیر در حفظ و اداره اموال و حقوق خود به درجه‌ای که به ضرر خود یا دیگران منتهی شود، اطلاق می‌شود.
- عجز غیرموقت: عجز غیرموقت به ناتوانی دائمی یا موقت در اداره امور مالی و حقوقی به دلیل نقص عضو یا بیماری صعب العلاج گفته می‌شود.
- بیهوشی: بیهوشی به فقدان موقت قوای دماغی و عدم درک و شعور اطلاق می‌شود.
- غیر رشید: غیر رشید به کسی گفته می‌شود که سن او به حد بلوغ (15 سال تمام برای پسران و 13 سال تمام برای دختران) رسیده ولی از رشد کافی برای اداره امور خود برخوردار نباشد.
نحوه تقاضای صدور حکم حجر:
تقاضای صدور حکم حجر باید به دادگاه حقوقی محل سکونت یا اقامتگاه محجور تسلیم شود. این تقاضا می‌تواند توسط اشخاص ذیل صورت گیرد:
- پدر یا مادر
- همسر
- فرزندان
- اخوان و خواهران
- اقوام نسبی و سببی تا درجه سوم
- وصی
- مدیر تصفیه
- دادستان
مدارک لازم برای تقاضای صدور حکم حجر:
- دادخواست صدور حکم حجر
- شناسنامه و کارت ملی متقاضی
- شناسنامه و کارت ملی محجور
- گواهی دو نفر از بستگان یا همسایگان مبنی بر جنون، سفاهت یا عجز محجور
- استنادات و مدارک مثبته دیگر (در صورت وجود)
رسیدگی در دادگاه:
پس از ثبت دادخواست و بررسی مدارک، دادگاه با تعیین وقت، از محجور و شهود معاینه و تحقیق به عمل می‌آورد. در صورت احراز شرایط صدور حکم حجر، دادگاه حکم حجر را صادر و برای محجور قیم یا امین تعیین می‌کند.
آثار صدور حکم حجر:
- محجور از اداره امور مالی و حقوقی خود ممنوع می‌شود.
- قیم یا امین به جای محجور در امور مربوط به اموال و حقوق او اقدام می‌کند.
- معاملات انجام شده توسط محجور بعد از صدور حکم حجر باطل و بلااثر است.
- محجور حق اقامه دعوا و دفاع از خود را در مراجع قضایی از دست می‌دهد.
نکات مهم:
- صدور حکم حجر یک امر مهم و حساس است و باید با دلایل و مستندات کافی صورت گیرد.
- قبل از اقدام به تقاضای صدور حکم حجر، حتماً با یک مشاور حقوقی یا وکیل متخصص در امور خانواده مشورت کنید.
- حکم حجر قابل اعتراض است و هر ذینفع می‌تواند ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ، به آن اعتراض کند.
نحوه تقاضای صدور حکم حجر
حجر به معنای محجور شدن است. شخص محجور کسی است که به دلیل نقص قوای دماغی یا ضعف شدید اراده، توانایی اداره امور خود را ندارد.
صدور حکم حجر از طریق مراجع قضایی و با رعایت تشریفات قانونی انجام می‌شود.
مراحل تقاضای صدور حکم حجر:
1. جمع‌آوری مدارک:
- گواهی پزشکی: گواهی از طرف دو نفر پزشک متخصص مبنی بر عدم سلامت قوای دماغی یا ضعف اراده
- استشهادیه: شهادت دو نفر از بستگان یا شهود مبنی بر عدم سلامت قوای دماغی یا ضعف اراده
- شناسنامه و کارت ملی متقاضی و شخص مورد حجر
2. مراجعه به دادگاه:
متقاضی باید با در دست داشتن مدارک به دادگاه عمومی حقوقی محل سکونت شخص مورد حجر مراجعه کند.
3. طرح دعوا:
متقاضی باید دادخواست صدور حکم حجر را به دادگاه ارائه دهد. در این دادخواست باید مشخصات کامل متقاضی و شخص مورد حجر، دلیل تقاضای صدور حکم حجر و مدارک و مستندات مربوطه قید شود.
4. رسیدگی در دادگاه:
دادگاه پس از بررسی مدارک و اظهارات متقاضی، شخص مورد حجر را به پزشک معتمد پزشکی قانونی معرفی می‌کند تا مورد معاینه قرار گیرد.
5. صدور حکم:
در صورتی که پزشک معتمد، محجوریت شخص را تأیید کند، دادگاه حکم حجر را صادر می‌کند. در حکم حجر، قیم برای شخص محجور تعیین می‌شود. قیم وظیفه دارد از اموال و حقوق شخص محجور مراقبت کند.
نکات مهم:
- محجور کسی است که به دلیل نقص قوای دماغی یا ضعف شدید اراده، توانایی اداره امور خود را ندارد.
- صدور حکم حجر از طریق مراجع قضایی و با رعایت تشریفات قانونی انجام می‌شود.
- برای تقاضای صدور حکم حجر باید به دادگاه عمومی حقوقی محل سکونت شخص مورد حجر مراجعه کرد.
- مدارک لازم برای تقاضای صدور حکم حجر شامل گواهی پزشکی، استشهادیه، شناسنامه و کارت ملی متقاضی و شخص مورد حجر است.
- در صورت اثبات محجوریت، دادگاه حکم حجر را صادر می‌کند و قیم برای شخص محجور تعیین می‌شود.
موارد صدور حکم حجر
حجر به معنای ناتوانی شخص در اداره امور مالی و حقوقی خود به دلیل نقص قوای عقلی یا جسمی است. در قانون مدنی ایران، موارد متعددی برای صدور حکم حجر پیش‌بینی شده است که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
1. جنون:
- جنون به معنای فقدان کامل قوای عقلی است. در صورتی که ثابت شود فردی به طور کامل قوای عقلی خود را از دست داده است، دادگاه حکم حجر او را صادر می‌کند.
2. سفیه:
- سفیه به کسی گفته می‌شود که قوای عقلی او ناقص باشد و در اداره امور مالی و حقوقی خود دچار اشتباه و تبذیر شود. در صورتی که ثابت شود فردی به دلیل نقص قوای عقلی، در اداره امور مالی و حقوقی خود دچار اشتباه و تبذیر است، دادگاه حکم حجر او را صادر می‌کند.
3. قصور:
- قصور به معنای ناتوانی در اداره امور مالی و حقوقی به دلیل نقص جسمی است. در صورتی که ثابت شود فردی به دلیل نقص جسمی مانند نابینایی، فلج یا از کارافتادگی، قادر به اداره امور مالی و حقوقی خود نیست، دادگاه حکم حجر او را صادر می‌کند.
4. بیهوشی:
- بیهوشی به معنای فقدان کامل هوشیاری است. در صورتی که ثابت شود فردی به دلیل بیهوشی یا کما، قادر به اداره امور مالی و حقوقی خود نیست، دادگاه حکم حجر او را صادر می‌کند.
5. غایب مفقودالاثر:
- غایب مفقودالاثر به کسی گفته می‌شود که مدت زیادی از او خبری نباشد و محل سکونت او معلوم نباشد. در صورتی که فردی به مدت دو سال یا بیشتر مفقودالاثر باشد و از او هیچ خبری نباشد، دادگاه حکم حجر او را صادر می‌کند.
مراحل صدور حکم حجر:
- ارائه دادخواست: ذینفعان یا اشخاصی که مدعی حجر هستند، باید با مراجعه به دادگاه خانواده محل سکونت خود، دادخواست حجر را ارائه دهند.
- معرفی شهود: در دادخواست باید حداقل دو شاهد معرفی شوند که شهادت دهند فرد مورد نظر به دلیل یکی از موارد فوق، قادر به اداره امور مالی و حقوقی خود نیست.
- رسیدگی در دادگاه: دادگاه پس از بررسی دادخواست و اظهارات شهود، در صورت لزوم، فرد مورد نظر را به پزشکی قانونی معرفی می‌کند تا توسط متخصصان معاینه شود.
- صدور حکم: در نهایت، دادگاه با توجه به نظرات پزشکی قانونی و سایر قرائن و شواهد، حکم حجر را صادر می‌کند یا آن را رد می‌کند.
نکات مهم:
- حکم حجر به معنای سلب مالکیت و اختیارات فرد نیست، بلکه به منظور حفظ حقوق و اموال او صادر می‌شود.
- برای فرد محجور، یک قیم یا امین تعیین می‌شود که وظیفه دارد به جای او در امور مالی و حقوقی او اقدام کند.
- فرد محجور می‌تواند پس از بهبودی یا رفع نقص، از دادگاه تقاضای رفع حجر کند.
مدارک لازم برای تقاضای صدور حکم حجر
برای تقاضای صدور حکم حجر، به مدارک زیر نیاز دارید:
1. دادخواست:
- اولین قدم، تنظیم دادخواست صدور حکم حجر است.
- دادخواست باید به صورت کتبی تنظیم و به دفترخانه محل اقامت متقاضی یا دادگاه عمومی محل سکونت محجور تسلیم شود.
- در دادخواست باید مشخصات کامل متقاضی، محجور، دلایل حجر (مانند بیماری روانی، اعتیاد، پیری و ناتوانی در اداره امور مالی و شخصی) و سایر اطلاعات لازم درج شود.
2. مدارک هویتی:
- ارائه اصل و کپی کارت ملی و شناسنامه متقاضی و محجور الزامی است.
3. گواهی پزشکی:
- در صورتی که دلیل حجر بیماری روانی باشد، باید گواهی پزشکی از یک متخصص روانپزشک یا پزشک قانونی مبنی بر ابتلای محجور به بیماری روانی و عدم توانایی وی در اداره امور خود ارائه شود.
4. سایر مدارک:
- بسته به نوع حجر و شرایط پرونده، ممکن است مدارک دیگری نیز از قبیل گواهی شهود، مستندات مربوط به سوء استفاده محجور از اموال خود یا سایر مدارک مثبته مورد نیاز باشد.
نکات مهم:
- دادخواست صدور حکم حجر باید به دو نسخه تنظیم و به همراه مدارک مورد نیاز به دفترخانه یا دادگاه ارائه شود.
- هزینه‌های مربوط به صدور حکم حجر بر اساس تعرفه‌های قانونی محاسبه می‌شود.
- در صورت وجود ولی قهری برای محجور، نیازی به صدور حکم حجر نیست.
- پس از صدور حکم حجر، متولی یا امین برای اداره امور محجور تعیین می‌شود.
موارد قابل ذکر:
- طبق قانون مدنی، افراد زیر محجور محسوب می‌شوند:
- دیوانگان
- غیر رشید (افراد نابالغ که به سن رشد نرسیده‌اند)
- سفیه (کسی که در تصرف اموال خود سفه و سفاهت می‌نماید)
- حکم حجر از طریق دادگاه صادر می‌شود و پس از صدور، لازم الاجرا است.
- متقاضی صدور حکم حجر می‌تواند یکی از اقارب، اشخاصی که به نفع محجور ضمانت می‌کنند یا نماینده مدعی‌العموم باشد.
حجر در حقوق چیست؟
حجر در اصطلاح حقوقی به ناتوانی شخص در اداره امور مالی و حقوقی خود به دلیل نقص قوای عقلی یا سایر علل قانونی گفته می‌شود. در چنین مواردی، دادگاه با تقاضای یکی از اشخاص ذینفع، حکم حجر را صادر می‌کند و برای محجور (فرد فاقد اهلیت) قیم یا امین تعیین می‌کند تا به جای او در امور مربوط به اموال و حقوقش اقدام نماید.
انواع حجر:
- حجر عام: در این نوع حجر، شخص در کلیه امور مالی و حقوقی خود ناتوان شناخته می‌شود و از اداره آنها ممنوع می‌شود.
- حجر خاص: در این نوع حجر، شخص فقط در برخی از امور مالی و حقوقی خود ناتوان شناخته می‌شود و از اداره آنها ممنوع می‌شود.
موارد صدور حکم حجر:
طبق ماده 1162 قانون مدنی، موارد صدور حکم حجر به شرح ذیل است:
- جنون: جنون به فقدان قوای عاقله اطلاق می‌شود.
- سفاهت: سفاهت به عدم تدبیر در حفظ و اداره اموال و حقوق خود گفته می‌شود.
- سفه: سفه به عدم تدبیر در حفظ و اداره اموال و حقوق خود به درجه‌ای که به ضرر خود یا دیگران منتهی شود، اطلاق می‌شود.
- عجز غیرموقت: عجز غیرموقت به ناتوانی دائمی یا موقت در اداره امور مالی و حقوقی به دلیل نقص عضو یا بیماری صعب العلاج گفته می‌شود.
- بیهوشی: بیهوشی به فقدان موقت قوای دماغی و عدم درک و شعور اطلاق می‌شود.
- غیر رشید: غیر رشید به کسی گفته می‌شود که سن او به حد بلوغ (15 سال تمام برای پسران و 13 سال تمام برای دختران) رسیده ولی از رشد کافی برای اداره امور خود برخوردار نباشد.
آثار صدور حکم حجر:
- محجور از اداره امور مالی و حقوقی خود ممنوع می‌شود.
- قیم یا امین به جای محجور در امور مربوط به اموال و حقوق او اقدام می‌کند.
- معاملات انجام شده توسط محجور بعد از صدور حکم حجر باطل و بلااثر است.
- محجور حق اقامه دعوا و دفاع از خود را در مراجع قضایی از دست می‌دهد.
نحوه صدور حکم حجر:
تقاضای صدور حکم حجر باید به دادگاه حقوقی محل سکونت یا اقامتگاه محجور تسلیم شود. این تقاضا می‌تواند توسط اشخاص ذیل صورت گیرد:
- پدر یا مادر
- همسر
- فرزندان
- اخوان و خواهران
- اقوام نسبی و سببی تا درجه سوم
- وصی
- مدیر تصفیه
- دادستان
مدارک لازم برای تقاضای صدور حکم حجر:
- دادخواست صدور حکم حجر
- شناسنامه و کارت ملی متقاضی
- شناسنامه و کارت ملی محجور
- گواهی دو نفر از بستگان یا همسایگان مبنی بر جنون، سفاهت یا عجز محجور
- استنادات و مدارک مثبته دیگر (در صورت وجود)
رسیدگی در دادگاه:
پس از ثبت دادخواست و بررسی مدارک، دادگاه با تعیین وقت، از محجور و شهود معاینه و تحقیق به عمل می‌آورد. در صورت احراز شرایط صدور حکم حجر، دادگاه حکم حجر را صادر و برای محجور قیم یا امین تعیین می‌کند.
نکات مهم:
- صدور حکم حجر یک امر مهم و حساس است و باید با دلایل و مستندات کافی صورت گیرد.
- قبل از اقدام به تقاضای صدور حکم حجر، حتماً با یک مشاور حقوقی یا وکیل متخصص در امور خانواده مشورت کنید.
- حکم حجر قابل اعتراض است و هر ذینفع می‌تواند ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ، به آن اعتراض کند.
