مشاوره حقوقی استرداد هدایای دوران نامزدی

استرداد هدایای دوران نامزدی در ایران

در ایران، طبق ماده 1037 قانون مدنی، هر یک از نامزدها می تواند در صورت بهم خوردن وصلت، هدایایی را که به طرف مقابل یا پدر و مادر او برای ازدواج داده است، مطالبه کند.

شرایط استرداد هدایای دوران نامزدی:

• بهم خوردن وصلت: اولین شرط برای استرداد هدایا، بهم خوردن قطعی و نهایی نامزدی است. صرف قهر و دعوا یا اختلاف موقت کافی نیست.
• قصد هبه برای ازدواج: هدایایی که برای ازدواج و با نیت تشکیل زندگی مشترک هدیه داده شده باشند، قابل استرداد هستند. هدایایی که صرفاً به عنوان دوستی یا کادو تقدیم شده باشند، مشمول این حکم نمی شوند.
• سلامت عین هدیه: اگر عین هدیه موجود باشد، باید به صاحبش برگردانده شود.
• معوض هدیه: اگر عین هدیه موجود نباشد، صاحب آن مستحق دریافت معوض آن است. معوض هدیه، قیمتی است که عادتاً برای آن نوع هدیه در زمان وقوع عقد نامزدی پرداخت می شده است.
• تقصیر در تلف شدن هدیه: اگر هدیه به دلیل تقصیر دریافت کننده تلف شده باشد، صاحب آن می تواند علاوه بر معوض هدیه، خسارات وارده را نیز مطالبه کند.

نحوه استرداد هدایای دوران نامزدی:

• توافق: بهترین راه حل، توافق طرفین در مورد استرداد هدایا است.
• مراجعه به دادگاه: اگر توافق حاصل نشود، هر یک از طرفین می تواند با مراجعه به دادگاه و طرح دعوای مطالبه هدیه نامزدی، خواستار استرداد هدایای خود شود.

نکات مهم:

• در صورتی که فوت یکی از نامزدها دلیل بهم خوردن وصلت باشد، وراث او می توانند هدایای نامزد متوفی را مسترد کنند.
• هدایای غیرمنقول مانند زمین یا آپارتمان نیز مشمول حکم استرداد هدایای دوران نامزدی می شوند.
• در مورد مهریه قواعد خاص خود اعمال می شود و مشمول حکم این ماده نیست.

شرایط استرداد هدایای دوران نامزدی در ایران

قوانین مربوط به استرداد هدایای دوران نامزدی در ایران، بسته به اینکه قبل از عقد یا بعد از عقد باشد، متفاوت است:

قبل از عقد:

• هدایای “معاطا”: در این نوع هدایا، دهنده قصد تملیک کامل مال به گیرنده را دارد و گیرنده مالک آن می‌شود. در این حالت، استرداد هدیه پس از وقوع عقد جایز نیست، مگر اینکه شرطی مبنی بر استرداد در زمان وقوع عقد شده باشد.
• هدایای “رهن”: در این نوع هدایا، مال به عنوان وثیقه به گیرنده داده می‌شود تا تعهدی را انجام دهد. در این حالت، با انجام تعهد، هدیه باید به صاحبش برگردانده شود.
• هدایای “شرطی”: در این نوع هدایا، هدیه دادن مشروط به تحقق شرطی خاص است. اگر شرط مورد نظر حاصل نشود، دهنده می‌تواند هدیه را پس بگیرد.

بعد از عقد:

• طبق ماده 1082 قانون مدنی، در صورت فسخ عقد به دلیل تخلف یکی از طرفین، طرف مقابل می‌تواند هدایای خود را پس بگیرد.
• اگر فسخ عقد به دلیل عدم تمایل هر دو طرف باشد، هدایای هر دو طرف باید به آنها برگردانده شود.
• در مورد مهریه، شرایط جداگانه‌ای در قانون مدنی پیش‌بینی شده است که در این بحث نمی‌گنجد.

نکات مهم:

• در همه موارد، اثبات وقوع عقد و نوع هدیه بر عهده کسی است که خواهان استرداد هدیه است.
• شهود، سند و اقرار از جمله ادله‌ای هستند که می‌توان برای اثبات وقوع عقد و نوع هدیه از آنها استفاده کرد.
• در صورت بروز اختلاف، می‌توان به مراجع قضایی مراجعه کرد و از آنها برای حلّ مشکل کمک خواست.

قوانین مربوط به استرداد هدایای دوران نامزدی در کشورهای مختلف و حتی در ایالت‌های مختلف یک کشور می‌تواند متفاوت باشد. به طور کلی، در ایران، قوانین مربوط به استرداد این هدایا به دو دسته تقسیم می‌شوند:

قبل از عقد:

• هدایای مشروط: در این نوع هدایا، هدیه دهنده هدیه را به شرطی به نامزد خود می‌دهد که ازدواج انجام شود. اگر نامزدی به هر دلیلی به هم بخورد، هدیه دهنده می‌تواند هدیه خود را پس بگیرد.
• هدایای معاطا: در این نوع هدایا، هدیه دهنده هدیه را بدون هیچ شرطی به نامزد خود می‌دهد. در این حالت، به طور کلی، استرداد هدیه توسط هدیه دهنده امکان‌پذیر نیست.

بعد از عقد:

• طبق قانون مدنی ایران، در دوران عقد، زوجین مانند زن و شوهر محسوب می‌شوند.
• هدایایی که در دوران عقد بین زوجین رد و بدل می‌شود، مشمول احکام هبه (هدیه) است.
• طبق ماده 1037 قانون مدنی، هبه (هدیه) پس از قبض، لازم است و می‌توان آن را استرداد کرد، مگر در دو مورد:
  • هبه‌ای که قبض و اقباض آن به طور کامل انجام شده باشد.
  • هبه‌ای که به منظور تملک عین به عوض معین باشد.
• طبق ماده 1119 قانون مدنی، هرگاه کسی مالی را به رایگان به دیگری بدهد و بعداً بخواهد آن را پس بگیرد، دعوای او پذیرفته می‌شود مشروط به اینکه ثابت کند که آن را به قصد صلح و بخشش نداده است.

نکات مهم:

• در صورت بروز اختلاف در مورد استرداد هدایای دوران نامزدی، بهترین راه حل مراجعه به وکیل متخصص در امور خانواده است.
• وکیل می‌تواند با بررسی شرایط خاص هر مورد، راهنمایی‌های لازم را ارائه دهد و در صورت نیاز، از طریق مراجع قانونی برای استرداد هدایا اقدام کند.

در مورد استرداد هدایای دوران نامزدی بعد از طلاق، باید به دو حالت مجزا توجه کرد:

1. طلاق قبل از وقوع عقد نکاح:

طبق ماده 1037 قانون مدنی، هر یک از نامزدها می تواند در صورت بهم خوردن وصلت، هدایایی را که به طرف مقابل یا پدر و مادر او برای وصلت منظور داده است، مطالبه کند.

• شرایط استرداد:
  • اثبات وجود رابطه نامزدی
  • اثبات هدیه بودن اموال
  • اثبات عدم وقوع عقد نکاح
• طرق استرداد:
  • توافق طرفین
  • طرح دعوا در دادگاه

2. طلاق بعد از وقوع عقد نکاح:

در این حالت، احکام مربوط به استرداد هدایای دوران نامزدی اعمال نمی شود و زوجین در اموال یکدیگر شریک هستند.

• استثنائات:
  • شروط ضمن عقد نکاح: در صورتی که در عقد نکاح شرطی مبنی بر استرداد هدایای دوران نامزدی در صورت طلاق قید شده باشد، می توان بر اساس آن شرط اقدام به استرداد هدایا کرد.
  • اثبات غبن: در صورتی که ثابت شود یکی از زوجین در اثر فریب یا اکراه به دادن هدیه رضایت داده است، می تواند هدیه را مسترد کند.

نکات:

• در صورت فوت یکی از نامزدها، وراث او می توانند برای استرداد هدایای دوران نامزدی اقدام کنند.
• در صورتی که هدیه تلف شده باشد، می توان معادل قیمت آن را مطالبه کرد.
• برای طرح دعوای استرداد هدایای دوران نامزدی، باید به دادگاه خانواده مراجعه کرد.

در مورد طلاق قبل از وقوع عقد نکاح، باید تفاوتی بین طلاق و فسخ نکاح قائل شویم:

طلاق: به انحلال عقد نکاح پس از وقوع آن گفته می‌شود. در حالی که فسخ نکاح به بطلان عقد نکاح از ابتدا اشاره دارد.

فسخ نکاح قبل از وقوع عقد:

از نظر حقوقی، ازدواج با جاری شدن صیغه عقد نکاح بین زن و مرد به وقوع می‌پیوندد. قبل از وقوع عقد نکاح، زن و مرد شوهر و زن یکدیگر محسوب نمی‌شوند و رابطه آن‌ها به عنوان نامزد شناخته می‌شود.

بنابراین، طلاق که به انحلال عقد نکاح اطلاق می‌شود، در مورد نامزدها کاربرد ندارد.

اما در مورد فسخ نکاح قبل از وقوع عقد می‌توان گفت که:

• طبق قانون مدنی ایران، عقد نکاح بر پایه رضای طرفین است. هر یک از زن و مرد تا زمانی که عقد نکاح جاری نشده باشد، می‌توانند از رضایت خود عدول کرده و از ازدواج منصرف شوند.
• در این صورت، از نظر قانونی ازدواجی صورت نگرفته و نیازی به انجام مراحل طلاق نیست.
• هیچ‌گونه تعهد مالی به یکدیگر نخواهند داشت.

نکاتی که باید در نظر داشت:

• شروط ضمن عقد: در برخی موارد ممکن است در شروط ضمن عقد که هنگام عقد نکاح بین زوجین تعیین می‌شود، شروطی برای دوران نامزدی نیز قید شود. در این صورت، فسخ نکاح در دوران نامزدی ممکن است مشمول مجازات‌ها یا تعهدات مالی برای طرفی که فسخ کننده عقد است، باشد.
• اثبات عدم رضایت: اثبات عدم رضایت از ازدواج در دوران نامزدی، در صورت بروز اختلاف، می‌تواند دشوار باشد.
• مشاوره حقوقی: در صورت تمایل به فسخ نکاح در دوران نامزدی، مشورت با وکیل متخصص می‌تواند راهنمای شما در این مسیر باشد و از بروز مشکلات حقوقی احتمالی جلوگیری کند.

مهریه در دوران نامزدی

در ایران، مهریه تنها پس از ثبت عقد نکاح به زن تعلق می گیرد و در دوران نامزدی مهریه ای وجود ندارد.

دلایل:

• فقدان رابطه زوجیت: در دوران نامزدی، زن و مرد هنوز زن و شوهر محسوب نمی شوند و رابطه زوجیت بین آنها برقرار نشده است.
• عدم الزام به ازدواج: نامزدی تعهدی برای ازدواج ایجاد نمی کند و هر یک از طرفین می تواند به هر دلیلی نامزدی را برهم بزند.

استثنائات:

• شروط ضمن عقد: طرفین می توانند در شروط ضمن عقد خود شروطی راجع به مهریه در دوران نامزدی تعیین کنند.
• هبه: اگر مرد به زن هبه ای صرفاً برای ازدواج بدهد و بعداً ازدواج انجام نشود، زن می تواند آن هبه را استرداد کند.

تفاوت مهریه در دوران نامزدی و بعد از عقد:

• زمان مطالبه: مهریه در دوران نامزدی قابل مطالبه نیست، اما بعد از عقد زن می تواند هر زمان که بخواهد مهریه خود را مطالبه کند.
• میزان مهریه: میزان مهریه در دوران نامزدی تابع توافق طرفین است، اما بعد از عقد تابع قانون و شروط ضمن عقد می باشد.
• نحوه پرداخت: مهریه در دوران نامزدی معمولاً به صورت تعهد است، اما بعد از عقد زن می تواند مهریه خود را به صورت نفقه یا اجرت المثل نیز دریافت کند.

نکات مهم:

• در صورت فوت یکی از نامزدها، وراث او می توانند هدایای نامزد متوفی را مسترد کنند، اما مهریه ای به آنها تعلق نمی گیرد.
• مهریه قواعد خاص خود را دارد و مشمول قوانین مربوط به هدایا نمی شود.