مهریه همسر فوتی طبق قانون ایران
در قانون ایران، مهریه زنی که همسرش فوت کرده، به عنوان دِین از ماترک (اموال و دارایی‌های باقی‌مانده از شخص فوت شده) شوهرش محسوب می‌شود. به این معنی که زن یکی از بستانکاران شوهرش به حساب می‌آید و از ماترک او سهم می‌برد.
میزان سهم زن از ماترک به نوع مهریه و تعداد وراث شوهرش بستگی دارد:
1. مهریه عندالمطالبه:
- اگر مهریه عندالمطالبه باشد، یعنی زن هر زمان که بخواهد می‌تواند آن را از شوهرش مطالبه کند، کل مهریه به عنوان دین ممتاز از ماترک شوهر پرداخت می‌شود. به عبارت دیگر، زن اولین نفری است که طلب خود را از ماترک دریافت می‌کند و فرقی نمی‌کند که ماترک چقدر باشد.
- اگر مهریه تعیین شده باشد (مثلاً 1000 سکه) و قابل پرداخت باشد (یعنی شوهر توانایی پرداخت آن را داشته باشد)، زن کل مهریه را دریافت می‌کند.
- اگر مهریه تعیین شده باشد (مثلاً 1000 سکه) ولی غیرقابل پرداخت باشد (یعنی شوهر توانایی پرداخت آن را نداشته باشد)، در این صورت تا میزان یک سوم ماترک به زن پرداخت می‌شود و مابقی مهریه جزو دیون عادی شوهر محسوب شده و در صورت کافی بودن ماترک، به نسبت سهم سایر وراث به آنها پرداخت می‌شود.
2. مهریه عندالاستطاعه:
- اگر مهریه عندالاستطاعه باشد، یعنی زن فقط زمانی می‌تواند مهریه را مطالبه کند که شوهرش توانایی پرداخت آن را داشته باشد، در صورت فوت شوهر، زن فقط تا میزان یک سوم ماترک را به عنوان مهریه خود دریافت می‌کند. مابقی مهریه جزو دیون عادی شوهر محسوب شده و در صورت کافی بودن ماترک، به نسبت سهم سایر وراث به آنها پرداخت می‌شود.
3. سایر نکات:
- در صورتی که شوهر در زمان حیات خود بخشی از مهریه را به زن پرداخت کرده باشد، آن مبلغ از میزان مهریه که از ماترک به زن تعلق می‌گیرد کسر می‌شود.
- اگر زن و شوهر فرزندی نداشته باشند، سهم زن از ماترک بیشتر خواهد بود.
- برای دریافت مهریه از ماترک شوهر فوت شده، زن باید به دادگاه خانواده مراجعه کرده و دادخواست مطالبه مهریه بدهد.
- در صورتی که ماترک شوهر کافی برای پرداخت مهریه زن نباشد، زن می‌تواند اموال شوهر را توقیف کند و از طریق اجرای احکام دادگستری مهریه خود را وصول کند.
مهریه عندالمطالبه چیست؟
مهریه عندالمطالبه نوعی از مهریه است که در عقد دائم به آن توافق می‌شود و به این معنی است که زن هر زمان که بخواهد می‌تواند مهریه خود را از مرد مطالبه کند و مرد موظف به پرداخت آن است.
به عبارت دیگر، برخلاف مهریه عندالاستطاعه که در آن مرد فقط زمانی ملزم به پرداخت مهریه است که توانایی مالی داشته باشد، در مهریه عندالمطالبه توانایی مالی مرد شرط پرداخت مهریه نیست و زن می‌تواند در هر زمانی که بخواهد مهریه خود را مطالبه کند، حتی اگر مرد هیچ اموالی نداشته باشد.
نکاتی در مورد مهریه عندالمطالبه:
- توافق: مهریه عندالمطالبه باید در صیغه عقد نکاح به صراحت قید شود. در غیر این صورت، مهریه زن عندالاستطاعه خواهد بود.
- زمان مطالبه: زن می‌تواند در هر زمانی که بخواهد مهریه عندالمطالبه خود را مطالبه کند.
- نحوه مطالبه: زن می‌تواند برای مطالبه مهریه عندالمطالبه به دادگاه خانواده مراجعه کند.
- طرق پرداخت: مرد موظف است مهریه عندالمطالبه را به یکی از طرق زیر به زن پرداخت کند:
- پرداخت نقدی: رایج‌ترین روش پرداخت مهریه، پرداخت نقدی آن است.
- ملک: مرد می‌تواند با توافق زن، مهریه را به صورت ملک به او واگذار کند.
- تعویض: مرد می‌تواند با توافق زن، مهریه را با مال دیگری به او عوض کند.
- اقساط: در صورتی که مرد توانایی پرداخت یکجا مهریه را نداشته باشد، می‌تواند با حکم دادگاه مهریه را به صورت اقساط به زن پرداخت کند.
مزایای مهریه عندالمطالبه:
- امنیت مالی برای زن: مهریه عندالمطالبه امنیت مالی را برای زن به ارمغان می‌آورد، زیرا او می‌تواند هر زمان که بخواهد مهریه خود را مطالبه کند و از حقوق خود در برابر مرد دفاع کند.
- حمایت از زن در برابر مشکلات مالی مرد: در صورتی که مرد دچار مشکلات مالی شود، زن با داشتن مهریه عندالمطالبه می‌تواند از حقوق خود در قبال او دفاع کند و از حمایت مالی او برخوردار شود.
- ارزش مهریه در طول زمان: مهریه عندالمطالبه با توجه به افزایش تورم و کاهش ارزش پول، در طول زمان ارزش خود را حفظ می‌کند.
معایب مهریه عندالمطالبه:
- فشار روانی بر مرد: مهریه عندالمطالبه می‌تواند فشار روانی زیادی را به مرد وارد کند، به خصوص اگر توانایی پرداخت یکجا مهریه را نداشته باشد.
- سوء استفاده برخی زنان: متاسفانه برخی از زنان از مهریه عندالمطالبه به عنوان ابزاری برای سوء استفاده از مردان استفاده می‌کنند و به محض عقد نکاح، مهریه خود را مطالبه می‌کنند.
- مشکلات در طلاق: مهریه عندالمطالبه می‌تواند مشکلات را در زمان طلاق افزایش دهد، به خصوص اگر مرد توانایی پرداخت مهریه را نداشته باشد.
در نهایت، انتخاب نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) به توافق زوجین بستگی دارد.
مهریه عندالاستطاعه چیست؟
مهریه عندالاستطاعه نوعی مهریه است که در آن، زن فقط زمانی می‌تواند مهریه خود را مطالبه کند که شوهرش توانایی پرداخت آن را داشته باشد. به عبارت دیگر، برخلاف مهریه عندالمطالبه که زن هر زمان می‌تواند آن را مطالبه کند، در مهریه عندالاستطاعه، شرط پرداخت مهریه، تمکن مالی مرد است.
نکات مهم درباره مهریه عندالاستطاعه:
- توافق: مهریه عندالاستطاعه باید با توافق زن و شوهر در زمان عقد نکاح تعیین شود.
- اثبات عدم استطاعت: در صورتیکه زن مهریه عندالاستطاعه خود را مطالبه کند، مرد موظف است عدم استطاعت مالی خود را به اثبات برساند.
- قسط بندی: در صورتیکه مرد توانایی پرداخت کامل مهریه عندالاستطاعه را به صورت یکجا نداشته باشد، دادگاه می‌تواند مهریه را به صورت قسط بندی تعیین کند.
- حبس مرد: در مهریه عندالاستطاعه، مرد به دلیل نپرداختن مهریه به زندان نمی‌رود، مگر اینکه ثابت شود که او قصد فرار از پرداخت مهریه را دارد.
مزایا و معایب مهریه عندالاستطاعه:
مزایا:
- مناسبت برای زوجینی که در ابتدای زندگی توانایی مالی کافی ندارند.
- کاهش مشکلات و تنش‌ها بین زوجین در خصوص پرداخت مهریه
معایب:
- ایجاد مشکل در وصول مهریه توسط زن
- احتمال سوء استفاده مرد از این شرط و عدم پرداخت مهریه
نمونه‌ای از شرط مهریه عندالاستطاعه در عقدنامه:
مهریه زوجه عندالاستطاعه زوج تعیین گردید.
تذکرات:
- در خصوص مهریه عندالاستطاعه، رویه قضایی واحدی وجود ندارد و ممکن است در دادگاه‌های مختلف، نظرات متفاوتی در خصوص آن ارائه شود.
- برای اطمینان از حقوق خود، در خصوص مهریه عندالاستطاعه، باید با یک وکیل مشورت کنید.
شرط مهریه عندالاستطاعه در عقدنامه
شرط عندالاستطاعه در مهریه به این معنی است که زن فقط زمانی می‌تواند مهریه خود را از شوهر مطالبه کند که شوهرش توانایی پرداخت آن را داشته باشد.
این شرط در عقدنامه قید می‌شود و در صورت فوت شوهر، تکلیف پرداخت مهریه به وراث او منتقل می‌شود.
نکاتی که باید در مورد شرط عندالاستطاعه در عقدنامه بدانید:
- اختیاری بودن: قید کردن شرط عندالاستطاعه در عقدنامه اختیاری است و به توافق زن و شوهر بستگی دارد.
- عدم تناقض با شرع: این شرط نباید با احکام شرعی مغایرت داشته باشد.
- ثبت در دفترخانه: برای اینکه شرط عندالاستطاعه اعتبار قانونی داشته باشد، باید در دفترخانه و در عقدنامه به طور صریح قید شود.
- اثبات توانایی مالی: در صورت فوت شوهر، اگر زن بخواهد مهریه خود را از وراث مطالبه کند، باید توانایی مالی وراث را برای پرداخت مهریه اثبات کند.
- محدودیت زمانی: در برخی از رویه‌های قضایی، برای مطالبه مهریه عندالاستطاعه از وراث محدودیت زمانی قائل شده‌اند.
مزایای شرط عندالاستطاعه:
- کاهش بار مالی برای زوج: این شرط می‌تواند بار مالی را در هنگام ازدواج از روی دوش زوج بردارد، به خصوص اگر توانایی مالی کافی برای پرداخت مهریه سنگین را نداشته باشد.
- تضمین پرداخت مهریه: در صورت فوت شوهر، زن تضمین بیشتری برای پرداخت مهریه خود خواهد داشت، زیرا می‌تواند از وراث شوهرش مطالبه مهریه کند.
معایب شرط عندالاستطاعه:
- عدم قطعیت زمان پرداخت: در این شرط زمان پرداخت مهریه مشخص نیست و زن فقط زمانی می‌تواند مهریه خود را مطالبه کند که شوهرش یا وراث او توانایی پرداخت آن را داشته باشند.
- مناقشه و اختلاف: ممکن است در آینده بین زن و وراث شوهر بر سر توانایی مالی وراث برای پرداخت مهریه مناقشه و اختلاف ایجاد شود.
در نهایت، تصمیم‌گیری در مورد اینکه آیا شرط عندالاستطاعه را در عقدنامه قید کنید یا نه، به شرایط و ترجیحات شما و همسرتان بستگی دارد.
توصیه می‌شود قبل از تصمیم‌گیری نهایی در این مورد با یک وکیل متخصص مشورت کنید.
مهریه همسر بعد از فوت شوهر
در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، مهریه زنی که شوهرش فوت کرده، دین ممتاز محسوب می‌شود و از سایر دیون و تعهدات شوهر مقدم است. به این معنی که بعد از فوت شوهر، مهریه زن قبل از هر چیز از ماترک (اموال باقی‌مانده) او پرداخت می‌شود.
مواردی که مهریه زن از ماترک شوهر پرداخت می‌شود:
- مهریه عندالمطالبه: در این نوع مهریه، زن هر زمان که بخواهد می‌تواند مهریه خود را از شوهر مطالبه کند و در صورت فوت شوهر، مهریه او از ماترک وی پرداخت می‌شود.
- مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، زن فقط زمانی می‌تواند مهریه خود را مطالبه کند که شوهرش توانایی مالی داشته باشد. با این حال، اگر شوهر فوت کند، مهریه زن از ماترک او پرداخت می‌شود، حتی اگر در زمان حیات وی تمکن مالی برای پرداخت مهریه نداشته باشد.
- مهریه وجه نقد: اگر مهریه زن وجه نقد باشد، از ماترک او پرداخت می‌شود.
- مهریه تعهدی: اگر مهریه زن تعهدی باشد، مانند تعهد به یک عدد سکه یا یک قطعه زمین، معادل قیمت آن تعهد از ماترک شوهر پرداخت می‌شود.
نحوه پرداخت مهریه بعد از فوت شوهر:
- زن می‌تواند برای مطالبه مهریه خود به دادگاه خانواده مراجعه کند.
- دادگاه با بررسی مدارک و مستندات، میزان مهریه را تعیین می‌کند.
- اگر ماترک شوهر کافی برای پرداخت مهریه باشد، مهریه از ماترک پرداخت می‌شود.
- اگر ماترک شوهر کافی برای پرداخت مهریه نباشد، مهریه به میزان ماترک پرداخت می‌شود و مازاد آن جزو دیون و تعهدات شوهر محسوب شده و در صف پرداخت قرار می‌گیرد.
نکاتی در مورد مهریه بعد از فوت شوهر:
- اگر زن و شوهر در زمان حیات خود در مورد نحوه پرداخت مهریه توافق کرده باشند، طبق توافق آنها عمل می‌شود.
- اگر زوجه به دلیل ناشزه بودن از شوهرش طلاق گرفته باشد، مستحق مهریه نخواهد بود.
- اگر شوهر فوت کند و همسر جدیدی داشته باشد، مهریه همسر اول از ماترک شوهر قبل از سهم همسر دوم پرداخت می‌شود.
- اگر فرزندان شوهر از همسر قبلی او باشند، مهریه مادر آنها از ماترک پدر قبل از سهم فرزندان پرداخت می‌شود.
میزان سهم زن از ماترک به نوع مهریه ارتباط مستقیمی ندارد.
سهم زن از ماترک همسر متوفای خود، طبق قانون ارث تعیین می‌شود و نوع مهریه (اعم از عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) در محاسبه آن نقشی ندارد.
موارد زیر در تعیین سهم زن از ماترک موثر است:
- وضعیت تأهل زوجین: در صورتی که زوجین در زمان فوت همسر، در عقد نکاح دائم باشند، زن واجب‌المرثه محسوب می‌شود و سهمی از ماترک به او می‌رسد.
- تعداد وراث: هر چه تعداد وراث بیشتر باشد، سهم هر یک از آنها (از جمله زن) کمتر خواهد بود.
- نوع رابطه نسبی: سهم وراث بر اساس طبقات ارثی و درجه قرابت آنها با متوفی تعیین می‌شود. به طور مثال، سهم همسر با سهم فرزند یا پدر و مادر متوفی متفاوت است.
- وجود یا عدم وصیت: در صورتی که متوفی وصیتی داشته باشد، تا حدی که به حقوق واجب‌المرثه‌ها لطمه نزند، می‌تواند در مورد ماترک خود وصیت کند.
در خصوص مهریه، باید توجه داشت که:
- مهریه دین زن بر گردن شوهر است و باید آن را بپردازد.
- مهریه جزء ماترک محسوب نمی‌شود و زن آن را از اموال شخصی خود دریافت می‌کند.
- در صورت فوت شوهر، اگر زن مهریه خود را دریافت نکرده باشد، می‌تواند از طریق مراجع قانونی برای مطالبه آن اقدام کند.
برای اطلاع دقیق از سهم زن از ماترک در هر مورد خاص، باید به یک وکیل یا کارشناس حقوقی مراجعه کرد.
